ડીકીમાં પડેલા રૂપિયા સતારને લલચાવી રહ્યા હતા. બીબીની બીમારી માટે રૂપિયાની એને સખત જરૂર હતી પણ ક્યાંય મેળ પડતો નહોતો. કીડી કંઈ કોશનો ડામ ખમી ન શકે! સતાર નામની કીડીને એની બીબીની બીમારીનો ખર્ચો લાલચોળ ગરમ થયેલી કોશ જેવો જ હતો. જિંદગીના જંગમાં હારેલો માણસ આખરે ભગવાનને શરણે જ જતો હોય છે. સતારે પણ ખુદાની ઘણી બંદગી કરી હતી. ખુદાએ એ બંદગી સાંભળી હોય એમ હુકમચંદના બુલેટની ડીકી સુધી એને પહોંચાડ્યો હતો. એ ડીકીમાં પડેલા રૂપિયા સતારને મુંજવી રહ્યા હતા.
'કદાસ ખુદા આવી રીતે દેવા માગતો હસે. કંઈ રૂબરૂ થોડો દેવા આવે? કે લે અલ્યા સતારીયા તારી બંદગીથી હું ખુસ થિયો સુ! ઈતો કારણ પુરા પાડે. આપડે પસી આપડી બુધી હાંકવી જોવે. આ રૂપિયા લય લવ તો કોયને ખબર પડવાની નથી. હુકમસંદ પુસે તો કય દસ કે મને કાંય ખબર નથી. પણ મારી બીબીનું ઓપરેસન થાહે ને બવ ખરસો થિયો સે ઈ ગામમાં ખબર પડસે તો હંધાય વિસાર કરહે કે આની પાંહે આટલા રૂપિયા આયા ચ્યાંથી? ના ના મારે આ રૂપિયા નથી લેવા. ખુદાને મદદ કરવી હસે તો હાચા રસ્તે કરહે. આમ કોકના રૂપિયા બઠાવી લેવાનો મોકો આપે તો ઈ ખુદા નય. જી થાવું હોય ઈ થાય પણ મારે આ રૂપિયા લેવા નથી.'
સતારે આખરે ડીકી બંધ કરી. હુકમચંદને ફરી ફોન કર્યો. પણ હુકમચંદ ફોન કાપી નાંખતો હતો. સતારે વિચાર્યું કે 'હવે આ રૂપિયા આમ રેઢા મૂકીને વયુ નો જવાય. કોક લઈ જાહે તો નામ મારુ આવહે.'
સતારે ત્રીજીવાર ફોન કર્યો. વારંવાર સતારનો ફોન આવતો હતો એટલે હુકમચંદને ખલેલ પડતી હતી.
"શું છે અલ્યા? ફોન કાપી નાંખુ છું તોય ભાન પડતી નથી? હું કામમાં છું, ઝટ ભસી નાંખ.." હુકમચંદે ખિજાઈને કહ્યું.
"સર્પસ શાબ્ય, કામ તો કાંય નથી, ટાયરમાં પંસર તો નથી. મેં હવા ભરી દીધી સે; પણ બુલેટની ડીકીનું ઢાંકણું ઉઘડી જયું સે ને ઈમાં રૂપિયા પડ્યા સે. આટલા બધા રૂપિયા આમ રેઢા મૂકીને વયા જાવ સો તે કોક લય જાહે. તમે ચ્યાં સો ઈ કયો હું તમને રૂપિયા દય જાવ." સતારે કહ્યું.
"એમ કેવી રીતે બુલેટની ડીકીનું ઢાંકણું ખુલી જાય? મેં લોક મારેલો હતો." હુકમચંદને નવાઈ લાગી.
સતારે કેવી રીતે ઢાંકણું ખુલી ગયું એ જણાવ્યું. એટલે હુકમચંદે એને શાબાશી આપીને કહ્યું, " હું સવજીના ઘરે બેઠો છું. તું એ રૂપિયા મને આપી જા."
"સારું તમને રૂપિયા પોગાડી જાવ સુ." કહી સતારે એ રૂપિયાની થેલી ડીકીમાંથી કાઢીને ચાલવા માંડયું.
"ઊભો રે અલ્યા સતાર..આંય આવ્ય."
સતારે પાછું ફરીને જોયું તો પોચા સાહેબ એમના ઘરની ખડકીમાં ઊભા હતા. સતાર તરત એમની પાસે જઈ ઊભો રહ્યો.
"સાચું કહેજે.. તને આ રૂપિયા લઈ લેવાનું મન થયું'તું ને? હું ક્યારનો તને જોતો હતો. તું કંઈક વિચારતો હતો. પણ આખરે તેં હુકમચંદને ફોન કર્યો." પોચા સાહેબે હસીને કહ્યું.
સતારના પેટમાં ફાળ પડી. પણ એણે રૂપિયા લીધા નહોતા એટલે હાશકારો થયો.
"શાબ્ય..તમે કયો સો ઈ હાસુ સે. મારી બીબી માંદી સે. મોટા દવાખાને દેખાડ્યું'તું, દાગતરે ઓપરેસન કરવાનું કીધું સે. સારપાંસ લાખનો ખરસો સે. મારી જેવો નાનો માણહ આટલા રૂપિયા ચ્યાંથી લાવે કયો! તે ઘડીક મને ઈમ થિયું કે ખુદાએ જ આ મદદ મોકલી હસે. પણ પસી ઈમ થિયું કે ખુદા આવા હરામના રૂપિયા તો નો જ મોકલે. અટલે પસી મેં કીધું કે જે થાવું હોય ઈ થાય પણ મારે સોરી તો નથી જ કરવી. હરામના રૂપિયા લયન મારી બીબીને હાજી નથી કરવી. કદાસ ખુદા મારી પરક્ષા લેતો હોય તોય કોને ખબર! આ રૂપિયા ભરીને ઓપરેસન કરાવું તો કદાસ ઓપરેસન ફેલ શોતે થય જાય. ઈના કરતા ખુદાને હોંપી દવ. ઈને જીવાડવી હસે તો જીવાડસે. નકર મારા ભાયગ બીજું હું!"
સતારના જવાબથી પોચા સાહેબ ખુશ થઈ ગયા.
"સાતર તારી વાત સાચી છે. ખુદા તારી પરીક્ષા જ લઈ રહ્યો હતો. પણ તું ચિંતા ન કરીશ, ખુદાની પરીક્ષામાં તું સો ટકાએ પાસ થયો છો. તને એમ હતું કે કોઈ જોતું નથી; પણ દરેક ખોટું કામ કરનારને ભગવાન ઉપરથી જોતો જ હોય છે. તારો ખુદા મારી નજરે તને જોઈ રહ્યો હતો. તારી જેવા સાચા અને પ્રામાણિક માણસોને કારણે જ આ દુનિયા ટકી છે દોસ્ત. હું હુકમચંદની સ્કીમમાં પાંચ લાખ રૂપિયા રોકવાનો વિચાર કરતો હતો; પણ મને લાગે છે કે એ સ્કીમ કરતા તારી જેવા સાચા માણસને મદદ કરવાની સ્કીમ વધુ ફાયદાવાળી છે. જા તું હુકમચંદને આ રૂપિયા આપીને તારી બીબીની સારવાર કરાવજે. જેટલો ખર્ચો થાય એ હું આપીશ. તારાથી થાય તો પાછા આપજે ને ન થાય તો ખુદાની દેન સમજજે. તારી પ્રમાણિકતાનું આ જ ઈનામ હોઈ શકે. જા દોસ્ત તારી ઉપર તારો ખુદા આજ ફિદા થઈ ગયો છે એમ સમજજે."
સતારની આંખોમાં આંસુ આવી ગયા. એ પોચા સાહેબના પગમાં પડી ગયો, "સાહેબ, તમે જ મારા ખુદા સો. હું વિસારતો'તો કે ખુદા કાંય ખુદ આવીને ઈમ નો કે કે આલે સતારીયા પાંસ લાખ, જા તારી બીબીની દવા કરાવ્ય! પણ મારી ઈ વાત હાવ ખોટી નીકળી.. ખુદા રીઝે તો ભલે ખુદ નો આવે પણ કોકને ખુદા બનાવીને મોકલી તો જરૂર આપે હો! હું તમારો આ ઉપકાર કોય દી નય ભુલું શાબ. મેનત કરીને તમારી પાયપાય સુકવી દશ.." કહી સતાર બે હાથ જોડીને ઊભો રહ્યો.
"એની ચિંતા ન કરતો સતાર. જા હવે હુકમચંદ રાહ જોતો હશે." કહી પોચા સાહેબે સતારના ખભે હાથ મુક્યો.
સતાર ફરી પોચા સાહેબને પગે લાગીને રવાના થયો. સતાર સવજીના ઘરે પહોંચે એ પહેલાં જ હુકમચંદ બજારમાં એને સામો મળ્યો. સતારે રૂપિયા ભરેલી થેલી હુકમચંદને આપતા કહ્યું, "સર્પસશાબ આટલા બધા રૂપિયા આમ રેઢા નો મુકાય ભલામાણહ. આ તો ઠીક સે મેં ભાળ્યા, કોક હોય તો લયને ઘર ભેગો થય જાય."
"ડીકીને લોક મારેલું હતું સતાર. તારે ધિયાન રાખવું જોવે. આવી રીતે લોક તોડી નો નંખાય. પણ કાંય વાંધો નય." કહી હુકમચંદ ચાલતો થયો.
'હા કાંય વાંધો નય. તમારા લીધે આજ મારી સીંતા ટળી. તમે પંસર કરવા નો બોલાયો હોત તો મને ચ્યાંથી મદદ મળવાની હતી!' સતારે મનોમન હુકમચંદનો પણ આભાર માન્યો.
*******
હુકમચંદે સવજીના ગળે ઘૂંટડો ઉતારી દીધો હતો. ગામના મોટાભાગના લોકોને સમજાવવામાં હુકમચંદ સફળ થવાનો હતો. કારણ કે એ સરપંચ હતો. ગામમાં એની છાપ એક ચતુર અને ચાલાક આદમી તરીકેની હતી. તખુભા જેવા માણસને હરાવીને હુકમચંદ ગામનો સરપંચ બની ગયો હતો. જ્યારથી એ સરપંચ બન્યો પછી એ જ બનતો રહ્યો હતો. ગામમાં બીજો કોઈ પણ વ્યક્તિ હુકમચંદને હરાવી શકે તેમ નહોતો એ વાત નિર્વિવાદ હતી.
ભગાલાલે આ ગામમાં આવતા પહેલા જ હુકમચંદ વિશે માહિતી મેળવી હતી. મીઠો એનો બાળપણનો ગોઠીયો હતો એટલે એના ઘરે મુકામ રાખીને ભગાલાલે હુકમચંદને દોડતો કરી દીધો હતો.
બાબો અને ટેમુ વિચારમાં પડ્યા હતા. ભગાલાલ ટેમુને જમાઈ બનાવવાની વાત કરતો હતો પણ આ સ્કીમ સમજાવતો નહોતો. 'તને એમાં સમજ ન પડે..સમય આવશે ત્યારે તને સમજાવીશ. પછી તારે જ આ બધું સંભાળવાનું છે ને દીકરા ટેમુ!' એમ કહીને ભગાલાલ હસી પડતો.
ભગાલાલ ત્રણ દિવસ રોકાયો. રોજ રાત્રે હુકમચંદને ત્યાં જમીને એની મેડીમાં સુઈ રહેતો. હુકમચંદ આખા દિવસનો અહેવાલ રજૂ કરતો. કોણ કોણ કેટલા રોકે એમ છે એની વાત કરતો અને જેટલુ કલેક્શન થયું હોય એ જમા કરાવતો. ત્રણ દિવસમાં જ હુકમચંદે એના સર્કલમાંથી પચાસ લાખ કલેક્ટ કરીને ભગાલાલને આપી દીધા હતા.
લોભામણી સ્કીમોમાં લોકો એટલા લલચાય છે કે કોઈ લાંબો વિચાર કરતું નથી. ફલાણાએ આટલા રોક્યા, ઢીકણાએ તેટલા રોક્યા..તો તો રોકવા જેવું જ હોય! વળી હુકમચંદ જેવો હોંશિયાર માણસ કામ કરતો હોય પછી વિચારવા જેવું હોય જ શું! બીજા જ દિવસે ગામમાં આગની જેમ સ્કીમની વાત ફરી વળી. જેની પાસે જેટલી વ્યવસ્થા હતી એ મુજબ કાર ફેકટરીમાં રોકાણ કરવા પડાપડી થઈ. જાદવા જેવા લોકોએ પણ લાખ બે લાખ રોક્યા. તખુભા પણ આ પવનમાં અડીખમ રહી શક્યા નહી. ખેતીમાંથી બચાવેલા ત્રણેક લાખ અને દીકરા બહાદુરભાઈ પાસેથી બે લાખ લઈને પાંચ લાખ કરી આપ્યા. કારણ કે ત્રીજા દિવસે તો ભગાલાલે યુનિટનો ભાવ પચ્ચીસ ટકા વધારી દીધો હતો. એટલે કે પહેલા દિવસે એક લાખમાં જેટલા યુનિટ આવતા હતા એટલા હવે સવાલાખમાં લેવા પડે તેમ હતું. પણ જો કોઈ વ્યક્તિ એકસાથે પાંચ લાખ રોકવા તૈયાર હોય તો મૂળભાવે
યુનિટ મળશે એવી સૂચના ઉપરથી આવી છે એવું ભગાલાલે જાહેર કર્યું હતું. તખુભાને હુકમચંદે સમજાવ્યું કે આવો લાભ જવા ન દેતા. ગમે તેમ કરીને પાંચ કરી નાંખો..અઠવાડિયામાં ડબલ થવાના છે!
રોજે રોજ આવતું કલેક્શન આંગડિયા દ્વારા મોકલવાની સૂચના આપીને ભગાલાલ ચોથા દિવસે કલેક્શન લઈને મુંબઈ ભેગો થઈ ગયો. યુનિટનો ભાવ રોજેરોજ વધતો જતો હતો. મૂળભવે લેવા હોય તો રોકાણની રકમ પાંચ લાખથી વધીને દસ લાખ સુધી પહોંચી હતી. એક અઠવાડિયા પછી સાચે જ ભાવ ડબલ થઈ ગયો.
'જેને યુનિટ વેચવા હોય એ વેચી શકે છે. કંપની ડબલ ભાવે પાછા પણ લઈ લેશે. પણ જે વેચશે એ પસ્તાશે કારણ કે હજી યુનિટના ભાવ રોજેરોજ વધતા જાય છે'
ભગાલાલની સૂચના મુજબ હુકમચંદે જાહેરાત કરી પણ કોઈ યુનિટ વેચવા તૈયાર જ નહોતું. જેણે જેણે રૂપિયા રોક્યા હતા એમને ડબલ પાછા મળતા હતા. અમુક લોકોએ ખાતરી કરવા યુનિટ કંપનીમાં જમા કરાવ્યા તો સાચે જ હુકમચંદે એ લોકોને ડબલ રૂપિયા પાછા આપ્યા. પણ એકવાર જમા કરાવનારને કંપની ફરીવાર યુનિટ આપશે નહિ એવી શરત મુકવામાં આવી. થોડા દિવસોમાં જમા કરાવનાર પસ્તાયા, કારણ કે હવે એ લોકો ચાહે તો પણ એમનું રોકાણ કંપની લઈ રહી નહોતી. એ પછી કેટલાકે બીજાના નામ પર રોક્યા.
હુકમચંદે એની નીચે કેટલાક કોલેજીયનોને એજન્ટ બનાવ્યા. એ લોકો ગામેગામ અને શહેરોમાં આ સ્કીમ લઈને દોડવા લાગ્યા. કલેક્શન વધવા લાગ્યું એટલે કંપનીના નિયમોમાં ફેરફાર આવવા લાગ્યો. હવે નિયમો નીચે મુજબ હતા.
(1) ઓછામાં ઓછા બે વરસ સુધી પૈસા ફરજિયાત રોકવા પડશે.
(2) પોતાના યુનિટ બહાર ગમે તેને વેચી શકો છો પણ કંપની હવે યુનિટ પાછા લેશે નહિ.
(3) રોજે રોજને બદલે હવે યુનિટનો ભાવ એક અઠવાડિયા પછી જાહેર થશે.
(4) કોઈપણ વ્યક્તિ બીજાને રોકાણ કરાવશે તો દસ ટકા કમિશન મળશે.
એ બીજો વ્યક્તિ જો કોઈ ત્રીજાને રોકાણ કરાવશે તો ત્રીજાના રોકાણના પાંચ ટકા મળશે. ત્રીજો ચોથાને રોકાવે તો ચોથાની રકમનું બે ટકા કમિશન મળશે. એ જ રીતે ચોથો પાંચમાને રોકાણ કરાવે તો પાંચમાના રોકાણનો એક ટકો કમિશન મળશે!
છેલ્લા નિયમથી તો કંપનીમાં માનો ને કે રોકાણનું ઘોડાપુર જ આવી ગયું! લોકો પોતાના કામધંધામાંથી સમય કાઢીને આ સ્કીમના પ્રચારમાં લાગી ગયા. કેટલાકે તો મેઈન બીઝનેસ જ બનાવી નાંખ્યો.
હુકમચંદે ધંધુકા અને બોટાદમાં કંપનીની ઓફીસો ખોલી નાંખી. ભગાલાલે કોમ્પ્યુટર મોકલાવી દીધા. જેમાં રોકાણકારોના નામ અને રકમ વગેરે યાદી રાખવામાં આવતી. એનો હિસાબ પણ રાખવામાં આવતો. ભગાલાલે સ્કીમનું સોફ્ટવેર પણ બનાવડાવ્યું હતું. કોમ્પ્યુટર જાણતા છોકરાઓને નોકરી પર રાખવામાં આવ્યા. ચંચાને પટ્ટાવાળો નિયુક્ત કરવામાં આવ્યો. આખો દિવસ હુકમચંદની બેઠકમાં બનેલી આ ઓફીસ ધમધમવા લાગી.
લોકોને સ્કીમ સમજાવવા માટે બંને ઓફિસોમાં ટ્રેઈન થયેલી રૂપાળી અને ભણેલી સ્માર્ટ છોકરીઓને નોકરી પર રાખવામાં આવી. ભગાલાલે કેટલોક સ્ટાફ મુંબઈથી મોકલ્યો જેને રહેવા જમવાની વ્યવસ્થા હુકમચંદે કરી.
હુકમચંદ પોતે ગામનો સરપંચ છે એ વાત જ ભૂલી ગયો. ઓફિસોની મેઈન ખુરશીમાં બેસીને ફોન પર લાંબી લાંબી વાતો કરતો. ભગાલાલના કહેવા મુજબ એ બધા કંપનીના હોદ્દેદારો હુકમચંદને ફોન કરતા હતા. જુદાજુદા વિસ્તારમાં કંપનીની અનેક ઓફિસો હતી જેના મુખ્ય સંચાલકો ભવિષ્યમાં કંપની કેવી પ્રગતિ કરશે એની વાતો હુકમચંદને જણાવતા.
એ ઓફિસોમાં કયા મહિને કેટલું કલેક્શન થયું એ પણ જણાવતા. હુકમચંદની ઓફીસો હજી અમદાવાદ, ભાવનગર અને સુરતની ઓફીસો જેટલું કલેક્શન કરી શકતી નથી તેમ જણાવીને ભગાલાલ કાયમ અસંતોષ પ્રગટ કરતો.
કંપનીના હોદ્દેદારો ન જાણે ક્યાંથી ફુટી નીકળ્યા હતા. દરેક અઠવાડિયે આવીને હુકમચંદની ઓફિસના કર્મચારીઓને નવી જ ટ્રેનિંગ આપી જતા. લોકોને વધુ સારી રીતે સમજાવવા માટે જમણવાર સાથે મોટી મિટિંગોનું પણ આયોજન થવા લાગ્યું હતું.
ધંધુકામાં જે જગ્યાએ ફેક્ટરી બનવાની છે તે જમીન લેવાઈ ગઈ છે. સરકારની મંજૂરી આવી ગઈ છે વગેરે જાહેરાતો અવારનવાર થવા લાગી. ધંધુકાથી દસેક કિલોમીટર દૂર ખુલ્લી પડેલી જમીનમાં કાર ફેકટરીના મોટા હોર્ડિંગ પણ લાગી ગયા. વળી ત્યાં કામચલાઉ ઓફીસો પણ બની ગઈ હતી. જેમણે આ કંપનીમાં રોકાણ કર્યું હતું એ લોકો જ્યારે મુલાકતે આવે ત્યારે એ લોકોને આખા પ્લાન્ટની રૂપરેખા સમજાવવામાં આવતી. કઈ જગ્યાએ કયું બિલ્ડીંગ બનશે..કયા બિલ્ડીંગમાં કઈ મશીનરી
આવશે, કાચો માલ ક્યાં રાખવામાં આવશે, ગોડાઉન ક્યાં હશે..વગેરે અનેક બાબતો લોકોને સમજાવવામાં આવતી. એ માટે ભગાલાલે એન્જીનિયરોની ટીમ એ સ્થળે તૈનાત કરી હતી.
બાબો અને ટેમુ કંપનીની પ્રગતિ જોઈ રહ્યા હતા. સ્થાનિક લેવલે બંનેએ તપાસ કરી પણ કંઈ જાણવા મળ્યું નહોતું. કાર ફેકટરીની જે સ્કીમ ભગાલાલે બેસાડી હતી એની વિરુદ્ધમાં પણ કશી જાણકારી તો બાબા અને ટેમુને મળી નહિ. પણ કેટલાક ખાતાકીય અધિકારીઓ પણ ભગાલાલની આ સ્કીમમાં રોકાણ કરીને બેઠા હતા. એ લોકોએ બાબાને એવું જણાવ્યું કે આ આખી સ્કીમ સેન્ટ્રલ લેવલે કામ કરતી હોય છે એટલે લોકલ લેવલે કશી માહિતી ન મળે. છાનબીનનો દીકરો થયા વગર સગવડ હોય એટલા રોકી દે. તું બ્રાહ્મણ છો એટલે તારું કમિશન નહિ લઉ!'
પણ બાબા અને ટેમુને ઊંડે ઊંડે કંઈક રંધાતુ હોય એમ લાગતું હતું.
ભગાલાલ મુંબઈમાં બેઠો બેઠો ઘી કેળા ખાતો હતો!
(ક્રમશઃ)
શું લાગે છે મિત્રો! ભગાલાલની સ્કીમ સાચે જ સાચી હશે? કે પછી ભગાલાલ એક મોટો ઠગાલાલ હશે!
બાબો અને ટેમુ કંઈ શોધી શકશે? પોચાસાહેબે જે સ્કીમમાં રૂપિયા રોકવાનો નિર્ણય લીધો એ કેવો લાગ્યો? સતારે ઠીક કર્યું કે નહીં?
પ્રતિભાવ જરૂર આપજો.!😀🌹
