દેખાડો
कामं क्रोधं च लोभं च दम्भं दर्पं च भूमिपः |
सम्यग्विजेतुं यो वेद स महीमभिजायते ||
આ શાશ્વત જ્ઞાન છે કે જે વ્યક્તિ કામ, ક્રોધ, લોભ, દંભ (ખોટી શાન) અને ઘમંડ – આ બધી પ્રવૃત્તિઓ પર વિજય મેળવે છે, તે જ આ પૃથ્વી પર સંપૂર્ણ વિજય પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
એકવારની વાત છે...!
એક સુંદર યુવતી અને ગુપ્તાજી વચ્ચે પ્રેમસંબંધ ચાલી રહ્યો હતો...! એક દિવસ બંને એક રમણીય બગીચામાં બેઠાં હતાં. ચારેબાજુ લીલુંછમ ઘાસ, રંગબેરંગી ફૂલો અને પંખીઓના મધુર કલરવથી વાતાવરણ અત્યંત મોહક બની રહ્યું હતું. યુવતીના ચહેરા પર એક અજાણી ઉત્સુકતા હતી, જાણે તે કંઈક મહત્વનું પૂછવા માગતી હોય. થોડી વારની શાંતિ બાદ, તેણે ગુપ્તાજીને પૂછ્યું, "ગુપ્તાજી, તમારી પાસે મારુતિ કાર છે?"
ગુપ્તાજીએ શાંતિથી જવાબ આપ્યો, "ના...!"
યુવતીએ થોડું વિચારીને ફરી પૂછ્યું, "તમારી પાસે ફ્લેટ છે?"
ગુપ્તાજીએ ફરી ટૂંકો જવાબ આપ્યો, "ના...!"
યુવતીના ચહેરા પર હવે થોડી ચિંતાની રેખાઓ દેખાઈ. તેણે થોડું ખચકાતાં પૂછ્યું, "તો, તમારી પાસે નોકરી છે?"
ગુપ્તાજીએ ફરીથી સરળતાથી કહ્યું, "ના...!"
આ સાંભળીને યુવતીનો ચહેરો ઉતરી ગયો. તેની આંખોમાં નિરાશા સ્પષ્ટ દેખાતી હતી. થોડીક પળોની શાંતિ બાદ, તેણે ઊંડો શ્વાસ લીધો અને એકદમ નિર્ણય લઈ લીધો. "બસ, આપણું આ નાતું અહીં પૂરું થાય છે!" કહીને તે ઉભી થઈ અને ગુપ્તાજીને ત્યાં જ એકલા છોડીને ચાલી ગઈ.
ગુપ્તાજી બગીચાની બેન્ચ પર એકલા બેસી રહ્યા. તેમનું હૃદય ભારે થઈ ગયું. પ્રેમિકાના આવા અચાનક જવાથી તેઓ ઉદાસ થઈ ગયા. તેમના મનમાં વિચારોનું તૂફાન ઉભું થયું. તે એકલા બેસીને વિચારવા લાગ્યા, "જ્યારે મારી પાસે પાંચ-પાંચ BMW કાર છે, તો મને મારુતિની શી જરૂર? જ્યારે મારી પાસે એક વિશાળ બંગલો છે, જેમાં દરેક સુખ-સુવિધા છે, તો મને ફ્લેટની શું જરૂર? અને જ્યારે મારો પોતાનો બિઝનેસ છે, જેનું વાર્ષિક ટર્નઓવર 500 કરોડ છે અને 400 લોકો મારી કંપનીમાં નોકરી કરે છે, તો મને નોકરીની શું જરૂર?"
ગુપ્તાજીનું મન આ વિચારોથી ભરાઈ ગયું. તેમને સમજાતું નહોતું કે આખરે તે યુવતીએ તેમને કેમ છોડી દીધા? તેમનું હૃદય પ્રશ્નોના ઘેરામાં ફસાઈ ગયું. તેમણે પોતાની જાતને સમજાવવાનો પ્રયાસ કર્યો, "શું એને ખબર નહોતી કે હું કોણ છું? શું એણે મારી સાચી ઓળખ જાણ્યા વિના જ નિર્ણય લઈ લીધો?"
ગુપ્તાજી એક સફળ ઉદ્યોગપતિ હતા. તેમનો બિઝનેસ દેશભરમાં ફેલાયેલો હતો. તેમના બંગલામાં દરેક આધુનિક સુવિધા હતી, અને તેમની BMW કારની લાઈન એટલી લાંબી હતી કે કોઈ પણ ચોંકી જાય. પરંતુ તેમની સાદગી એવી હતી કે તેઓ ક્યારેય પોતાની સંપત્તિનું દર્શન કરતા નહોતા. તેમની આ સાદગી જ યુવતીને ગેરસમજમાં નાખી ગઈ હતી.
આ ઘટનાએ ગુપ્તાજીને એક મહત્વનો પાઠ શીખવ્યો. તેમણે સમજ્યું કે લોકો ઘણીવાર બીજાને તેમના દેખાવ કે થોડી માહિતીના આધારે જ જજ કરી લે છે. યુવતીએ ગુપ્તાજીની સાચી ઓળખ જાણ્યા વિના, તેમના "ના" ના જવાબોને જ તેમની હકીકત સમજી લીધી. પરંતુ ગુપ્તાજીએ આ નિરાશાને પોતાની તાકાત બનાવી. તેમણે નક્કી કર્યું કે આગળ જતાં તેઓ એવા લોકો સાથે જ સંબંધ રાખશે, જેઓ તેમની સાચી ઓળખને સમજે અને સન્માન આપે.
આ વાતનો નીતિબોધ એ છે કે આપણે કોઈને પણ તેની પૂરી વાત જાણ્યા વિના નિર્ણય ન લેવો જોઈએ. દરેક વ્યક્તિની પોતાની એક વાર્તા હોય છે, જે બાહ્ય દેખાવથી ઘણી વખત અલગ હોય છે. બીજાને પોતાના માપદંડથી નાપવાની ભૂલ ન કરવી જોઈએ, કારણ કે શક્ય છે કે તે વ્યક્તિ આપણી કલ્પનાથી પણ આગળ હોય. ગુપ્તાજીની આ વાત એક રસપ્રદ પાઠ આપે છે કે જીવનમાં ધીરજ અને સમજણથી નિર્ણય લેવો જરૂરી છે, નહીં તો આપણે કદાચ કોઈ સાચા હીરાને ઓળખવામાં ચૂકી જઈએ!
દેખાડો
દેખાડો એટલે બાહ્ય ચમકનું ઝાંખું નાટક,
દેખાવની દુનિયામાં સત્યનું અસ્તિત્વ ઝાંખું.
ચહેરા પાછળ છુપાયેલી વાસ્તવિકતાની વાત,
જુઠ્ઠાણાના પડદામાં લપટાયેલી એક રાત.
દેખાડો એટલે ખોટી શાનનો ખેલ,
સાચું હૃદય જોનારને મળે છે અમેલ.
બહારની ચમક પર ન જાય ભરમાતું,
અંદરની ગુણવત્તા છે જીવનનું સાચું આભૂષણ.
જોઈએજોઈએ છે થોડો દેખાડા નો પણ મેલ,
તો જ સમજશે દુનિયા આપણો ખેલ.
નહિ જો સમાજ હશે આ તો જીવન રેલમછેલ
"दम्भो दुर्योग: प्रियतमा च नो दुःखं व्यापादयते।
सर्वात्मना समस्तेषु त्यागेण सुखं समाप्नुयात्॥"
