"खरं कुटुंब फोटो"
"वाह...वाह...अंजू...अरे अंजू जरा बघ तर!...नीता, गीता, तुम्ही दोघंही या!" – आनंदाने मोठ्याने हाक मारत रमेशने आपली पत्नी अंजू आणि मुलांना बोलावले.
"काय झालं, पप्पा?" – अंजूने विचारले.
"हो पप्पा! काहीतरी सांगा ना! इतके आनंदी दिसता...लॉटरी लागली की पदोन्नती मिळाली?" – नीताने उत्साहात विचारले. गीतानेही होकार दिला.
"अरे यार! लॉटरी-पदोन्नती ते सोडून द्या...हे बघा! फेसबुकवर माझ्या पोस्टवर लाईक्स आणि कॉमेंट्सचा वर्षाव चालू आहे! आज सकाळी आमचं कुटुंब फोटो पोस्ट केलं होतं – 'मी आणि माझं प्रिय कुटुंब'...वाह! मजा आली ग!"
पत्नीने फोटो बघून हसत हसत मान डोलावली. गीतानेही आई-वडिलांकडे बघून हसत हसत हो म्हटलं. पण तेवढ्यात नीताने मोबाईल घेतला आणि फोटो बघून गंभीर होऊन म्हणाली:
"पप्पा...यात आपलं संपूर्ण कुटुंब कुठं आहे?"
"अरे, सगळे आहेत ना! मी, तुमची आई, तू आणि गीता...बस, हेच आपलं कुटुंब! कोण राहिलं?"
"यात आजी-आजोबा कुठे आहेत?"
"अरे मुला, हे आपलं कुटुंब आहे! आजी-आजोबांची इथं कुठं जागा आहे?"
"ओह...म्हणजे, जेव्हा मी मोठी होईन आणि माझं लग्न होईल, तेव्हा माझ्या कुटुंबात माझी पत्नी आणि मुलं असतील, पण तुम्ही आणि आई नाही?"
नीताच्या या शब्दांनी रमेशचा चेहरा पांढरा पडला. तो एकतर नीताकडे, नंतर पत्नी अंजूकडे बघू लागला.
तेवढ्यात नीताने पुन्हा बोलणं सुरू केलं:
"पप्पा...मुलांनी मोठी होऊन हे विसरून जावं का, की आई-वडिलांनी त्यांच्यासाठी किती कष्ट सहन केले? त्यांच्या आनंदाला स्वतःच्या आनंदापेक्षा महत्त्व दिलं...हे सगळं विसरून जावं का?"
कुलस्य संनादति यः समृद्ध्या तस्यैव संनादति सर्वमेव।
यथा हि वृक्षस्य समूलनाशे न शाखयः फलति पुष्पति वापि।।
(अर्थ: जो व्यक्ती आपल्या कुळाच्या समृद्धीने आनंदी होते, त्याच्याबरोबर संपूर्ण कुटुंब आनंदी होते. ज्याप्रमाणे झाडाच्या मुळाचा नाश झाला तर त्याच्या फांद्या फुलतात किंवा फळतात असे नाही.)
"नाही...नाही, मुला! कधीच नाही!" – रमेशचा आवाज थरथरला. "तू माझी डोळे उघडून दिलीस! मी हे अपूर्ण कुटुंबच खरं कुटुंब समजून बसलो होतो, पण त्या वृक्षालाच विसरलो ज्याची मी एक फांदी आहे! मला माफ कर, माझ्या मुलांनो!"
असं म्हणून त्याने फेसबुकवरून तो फोटो डिलीट केला आणि नवीन फोटो अपलोड केला – ज्यात आजी-आजोबांच्या पायांजवळ रमेश आणि अंजू बसलेले होते, तर नीता आणि गीता त्यांच्या खांद्यावर डोके ठेवून हसत होत्या. सोबत एक ओळ लिहिली होती:
"परिवारः न केवलं पत्नी-पुत्राः, अपितु पितृ-मातृभिः सह मिलित्वा एव सम्पूर्णः भवति।"
(कुटुंब केवळ पत्नी-मुलं नसून, पिता-मात्यांसह एकत्र येऊनच पूर्ण होते.)
"ज्या घरात वडीलधाऱ्यांच्या पावलांचा आवाज असतो, त्या घरात सुख-समृद्धीची देवी वास करते!"
"खरं कुटुंब म्हणजे तीन पिढ्यांचं प्रेमभरपूर साथ!"
"आपल्या मुळं जोपर्यंत मजबूत आहेत, तोपर्यंत आपलं झाड हिरवंगार राहील!"
"मातृ-पितृ ऋणं कदापि न शक्यं अपायितुम्।"
(आई-वडिलांचे ऋण कधीही फेडता येणार नाही.)
"आजच्या सोशल मीडिया युगात आपण 'कुटुंब'ची व्याख्या लहान करून टाकली आहे, पण खरं सुख वडीलधाऱ्यांच्या आशीर्वादातच दडलेलं आहे!"
कुटुंबाची झलक
(रमेश-नीताच्या कथेवर आधारित अर्थपूर्ण कविता)
फेसबुकच्या लाईक्सच्या चमकदार प्रकाशात,
"माझं कुटुंब" लिहून टाकलं फोटो रे...
पण यात आजी-आजोबांची सावली नाही,
ते वडीलधाऱ्यांविनाचं झाडडं हे रे!
— पद १ —
"आजचं कुटुंब" म्हणून जे फ्रेम करतो,
त्यात वृद्धांची सही का नसते?
ज्यांच्या मांडीवर वाढलो, ते क्षण विसरतो,
मग "कुटुंब"ची खोटी कथा होते!
— पद २ —
नीताचा प्रश्न खंजरासारखा भेदला,
"उद्या तुम्हीही 'वृद्ध' व्हाल तेव्हा काय होईल?"
फोटोतून काढून टाकाल की चिकटवून घ्याल,
अशा 'सेल्फी कुटुंबाला' काय म्हणावं लागेल?
— पद ३ —
मुलाने शिकवून दिला सनातन धडा,
"मुळांविना पानं कोमेजून जातील रे..."
मग पुन्हा फेसबुकवर अपलोड केलं,
तीन पिढ्यांच्या हातांचं गुंफन केलं रे!
— सारगर्भित श्लोक —
"मातृपितृभ्यां धनं नास्ति, तयोर्धनं शुभं सुतम्।
परिवारः समृद्धः स्यात्, वृद्धैः सह मिलित् यदि॥"
(आई-वडिलांपेक्षा मोठं धन नाही, पण त्यांचं धन म्हणजे सद्गुणी संतान.
कुटुंब समृद्ध होतं जेव्हा वृद्धांसोबत एकत्र येतात.)
— अंतिम श्लोक —
फोटो तर फक्त "फ्रेम" आहे, कुटुंब नव्हे,
कुटुंब म्हणजे वडीलधाऱ्यांच्या आंगणाची सुगंध!
ज्या घरात आजीची चूल थंड पडते,
त्या घराचे फेसबुकी फोटो कशाने चमकतील?
— मराठी म्हणीसह समाप्त —
"जेथे वृद्धांच्या पायधूळ, तेथे घरात अमृतधार!
आजच्या 'सेल्फी' उद्या उजाड करतील,
पण आजोबांच्या डोळ्यांची चमक हाच आधार!"
✍️ (कवितेचा सार: सोशल मीडियाच्या "फिल्टर लावलेल्या कुटुंबा"पेक्षा, वडीलधाऱ्यांबरोबरचा प्रेमसंबंध हेच खरं कुटुंब बनवतं.)
