નર્મદા શક્તિપીઠ" એ મધ્યપ્રદેશના અમરકંટકમાં નર્મદા નદીના ઉદગમ સ્થાને સ્થિત શોણદેશ શક્તિપીઠનો ઉલ્લેખ કરે છે, જ્યાં દેવી સતીનો જમણો નિતંબ (નીતંબા) પડ્યો હોવાનું માનવામાં આવે છે. અહીં દેવીને શોણા અથવા નર્મદા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, અને ભગવાન શિવને ભદ્રસેના અથવા ભદ્ર કાલમાધવ તરીકે પૂજવામાં આવે છે. આ સ્થળને સોનેરી નદીનો સ્ત્રોત પણ માનવામાં આવે છે, અને કાલમાધવ કાલી શક્તિપીઠ, જ્યાં ડાબો નિતંબ પડ્યો હતો, તે પણ નજીકમાં છે.
મુખ્ય પાસાઓ
સ્થાન:
આ સ્થળ ભારતના મધ્યપ્રદેશના અનુપપુર જિલ્લામાં અમરકંટકમાં સ્થિત છે.
પૌરાણિક કથા:
શક્તિપીઠ પરંપરા અનુસાર, આ 51 પવિત્ર સ્થળોમાંનું એક છે જ્યાં દેવી સતીના શરીરનો એક ભાગ તેમના પિતા, દક્ષ, યજ્ઞ (ધાર્મિક બલિદાન) કરતી વખતે પડ્યો હતો.
દેવતાઓ:
આ મંદિરમાં, દેવી સતીને શોણા અથવા નર્મદા તરીકે પૂજવામાં આવે છે, અને ભગવાન શિવના જે સ્વરૂપની પૂજા થાય છે તેને ભદ્રસેના અથવા ભદ્ર કાલમાધવ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
નર્મદા નદીનું ઉદ્ગમ સ્થાન:
આ મંદિર નર્મદા નદીના ઉદ્ગમ સ્થાન પર પણ આવેલું છે, જે એક મહત્વપૂર્ણ યાત્રાધામ છે, જે તેના પવિત્ર મહત્વમાં વધારો કરે છે.
હિન્દુ પૌરાણિક કથાઓમાં, નર્મદા નદી, જેને દેવી નર્મદા અથવા રેવા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તેને પવિત્ર માનવામાં આવે છે અને કહેવાય છે કે તે ભગવાન શિવના પરસેવા અથવા ભગવાન બ્રહ્માના આંસુના ટીપાંમાંથી ઉદ્ભવી છે, જે તેને એક દૈવી ભેટ બનાવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે તેના પલંગ પરનો દરેક પથ્થર શિવલિંગ બની જાય છે, જે શિવનું પ્રતીક છે, અને નદીનું પાણી ગંગા નદીને પણ શુદ્ધ કરવા માટે પૂરતું પવિત્ર માનવામાં આવે છે. આ નદી તેના અનોખા પશ્ચિમ તરફના પ્રવાહ માટે પણ જાણીતી છે, કારણ કે તેણી, એક કુંવારી દેવી હોવાને કારણે, તેના પ્રિય, સોન નદી તરફ પીઠ ફેરવી હતી.
દૈવી ઉત્પત્તિ
શિવના પરસેવામાંથી:
એક લોકપ્રિય દંતકથા અનુસાર, ભગવાન શિવ તીવ્ર ધ્યાન કરી રહ્યા હતા, અને તેમની તીવ્ર એકાગ્રતાને કારણે તેમને પરસેવો થયો. આ પરસેવો એક ટાંકીમાં એકઠો થયો અને નર્મદા નદી તરીકે વહેતો થયો, જેનાથી તે શિવની પુત્રી બની.
બ્રહ્માના આંસુના ટીપાંમાંથી:
સ્કંદ પુરાણના રેવા ખંડમાંથી બીજી એક વાર્તા કહે છે કે નર્મદા નદી ભગવાન બ્રહ્માની આંખોમાંથી પડતા બે આંસુના ટીપાં, સોન નદી સાથે મળીને બની હતી.
પવિત્ર મહત્વ
દેવી રેવા:
નર્મદાને દેવી તરીકે દર્શાવવામાં આવી છે અને તેણીની ઝડપી ગતિ અને મજબૂત ઇચ્છાશક્તિવાળા કુંવારી સ્વભાવને કારણે તેને રેવા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, જેનો અર્થ "કૂદતી" થાય છે.
બાણલિંગ:
નર્મદાના તટ પરનો દરેક કાંકરો શિવલિંગનું સ્વરૂપ લે છે, જે ભગવાન શિવનું પવિત્ર પ્રતીક છે. આ કુદરતી રીતે બનતા, લિંગમ આકારના પથ્થરો, જેને બાણલિંગ કહેવામાં આવે છે, હિન્દુઓ પૂજા માટે ખૂબ જ ઇચ્છે છે.
શુદ્ધતા અને યાત્રા:
નર્મદાને ગંગા કરતાં વધુ પવિત્ર માનવામાં આવે છે, કારણ કે ગંગા, જ્યારે તેના ભક્તો દ્વારા પ્રદૂષિત અનુભવાય છે, ત્યારે શુદ્ધિકરણ માટે કાળી ગાયના રૂપમાં નર્મદાની મુલાકાત લે છે. ૨,૬૦૦ કિમી લાંબી નર્મદા પરિક્રમા, ઘણા લોકો માટે એક મહત્વપૂર્ણ યાત્રા છે, જે આધ્યાત્મિક શોધનું પ્રતીક છે.
નર્મદાના "લગ્ન"
નર્મદાને એક કુંવારી નદી તરીકે પણ દર્શાવવામાં આવી છે જેણે સોન નદી સાથે લગ્ન કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો, જેની સાથે તેણીની સગાઈ થઈ હતી. જ્યારે સોને લગ્ન પહેલાં તેણીને મળવા માટે એક સંદેશવાહક મોકલ્યો, ત્યારે નર્મદા તેની અધીરાઈથી નારાજ થઈ અને તેણીથી પીઠ ફેરવી, ત્યારથી તે વિરુદ્ધ દિશામાં વહેતી રહી.
શોણદેશ શક્તિપીઠ મંદિર, નર્મદા દેવીના રૂપમાં દેવી સતીને સમર્પિત છે, જે મધ્યપ્રદેશના અમરકંટકમાં સ્થિત 51 શક્તિપીઠ મંદિરોમાંનું એક છે. એવું કહેવાય છે કે, મા સતીનો જમણો નિતંબ અહીં પડ્યો હતો. શોણદેશ શક્તિપીઠ મંદિરનું ગર્ભગૃહ ખરેખર સુંદર લાગે છે.
મધ્યમાં, મા નર્મદાની મૂર્તિ છે, અને તે તેની આસપાસ સુવર્ણ 'મુકુટ'થી ઘેરાયેલું છે. બંને બાજુ ફક્ત થોડા મીટર પર, વિવિધ દેવીઓની મૂર્તિઓ છે. ચાંદીથી બનેલું પ્લેટફોર્મ. શોણદેશ શક્તિપીઠની કલા અને સ્થાપત્ય ખૂબ જ ભવ્ય છે. સફેદ પથ્થરથી બનેલું મંદિર જેની આસપાસ તળાવો છે તે મનોહર દૃશ્ય આપે છે.
આલેખન - જય પંડ્યા
