पहिली किरणे हिमालयाच्या डोंगररांगा ओलांडून खाली उतरली, आणि गंगा नदीच्या पाण्यावर चमकू लागली. ती नदी, जी शतकानुशतके वाहत आली होती, आजही तिच्या लाटांमध्ये एक रहस्य लपवून होती. त्या रहस्याचे नाव होते – अर्चना. अर्चना, एक साधी सी साधी मुलगी, जिच्या डोळ्यातील चमक ही नदीच्या पाण्यापेक्षा जास्त खोलवर जाणारी होती. तिचे वडील, एक जुना मच्छीमार, नदीवर अवलंबून होता. रोज सकाळी ती त्याच्याबरोबर नाव घेऊन निघायची, जाळे टाकायची, आणि माशांच्या चंचलतेत आपल्या जीवनाची उदाहरणे शोधायची.
एक दिवस, नेहमीप्रमाणेच, नाव नदीत उतरली. पण आज काही वेगळे होते. हवेत एक नवीन सुगंध होता – जंगली फुलांचा, पावसाच्या आधीचा. अर्चनाने डोळे मिटून श्वास घेतला. "बाबा, आज नदी खूप शांत आहे," ती म्हणाली. वडिलांनी हसून उत्तर दिले, "नदी कधीच शांत नसते, बेटा. ती फक्त आपल्या गाण्यात लपते." ते बोलत असताना, दूरवर एक आकृती दिसली. एक तरुण, काठावर उभा, हातात एक जुने कॅमेरा धरून. तो नदीकडे पाहत होता, जणू तिच्यात काहीतरी शोधत असावा.
तो होता राहुल, मुंबईचा एक फोटोग्राफर, जो शहराच्या गर्दीतून सुटका घेऊन हिमालयाच्या कुशीत आला होता. शहरातील जीवन त्याला खायला लावत होते – डेडलाइन्स, ट्रॅफिक, एकटेपणा. तो इथे आला होता, निसर्गाच्या शांततेत हरवायला. पण जेव्हा त्याच्या कॅमेराच्या लेन्समधून अर्चनाची नाव दिसली, त्यावेळी त्याच्या हृदयात एक लहर उसळली. तिचे केस वाऱ्यात उडत होते, तिचे हात जाळे ओढत होते, आणि तिच्या चेहऱ्यावर एक मुस्कान – जणू नदीचेच प्रतिबिंब.
राहुलने कॅमेरा क्लिक केला. एक फोटो, ज्यात नदी, नाव, आणि ती मुलगी – सर्व एकत्र. पण तो फोटो नव्हता, तो एक क्षण होता. नाव जवळ आली तेव्हा, अर्चनाने त्याला पाहिले. "काय करता इथे?" तिने विचारले, तिच्या आवाजात कुतूहल आणि थोडा संकोच. राहुलने हसून उत्तर दिले, "फोटो काढतो. तुमची नदी खूप सुंदर आहे." अर्चना हसली. "नदी? ती तर आमची माय आहे. फोटो काढला तर तिची कथा काय सांगशील?" राहुलला तिच्या शब्दांत एक नवीन जग दिसले. ते बोलले, तासभर. माशांच्या जाळ्यांबद्दल, शहराच्या वेगाबद्दल, आणि नदीच्या रहस्यांबद्दल.
दिवस संपला, पण ते बोलणे संपले नाही. दुसऱ्या दिवशी राहुल पुन्हा आला, हातात एक छोटी चॉकलेटची पेटी. "शहराची चव," तो म्हणाला. अर्चना हसली आणि घेतली. तेव्हापासून ते रोज भेटू लागले. सकाळी नदीकाठावर, संध्याकाळी जंगलाच्या कडेला. राहुल तिला शहराच्या गोष्टी सांगायचा – उंच इमारती, रंगीबेरंगी दिवे, आणि लोकांच्या धावपळीची कहाण्या. अर्चना तिला नदीच्या गोष्टी – हिमालयातून आलेल्या पाण्याच्या प्रवासाची, माशांच्या गुप्त जीवनाची, आणि रात्रीच्या चंद्राच्या प्रतिबिंबाची. "शहरात प्रेम कसे असते?" एकदा तिने विचारले. राहुलने डोळे मिटून उत्तर दिले, "वेगवान, पण कमी खरे. इथे, नदीसारखे – हळूहळू वाढणारे, अनंत."
प्रेम हे असंच असते – अनपेक्षित, जणू नदीच्या वळणात लपलेले एक नवे किनारा. राहुलला आठवण आली तिच्या पहिल्या फोटोची. तो तिला दाखवला एक दिवस, जंगलातील एका जुन्या ओकच्या झाडाखाली. "पाहा, हा तुमचा पहिला फोटो. तेव्हापासून मी फक्त तुम्हाला कॅमेर्यात पाहतो." अर्चना लाजली, तिच्या गालावर गुलाबी रंग उमटला. तिने त्याचा हात पकडला, पहिल्यांदा. तो स्पर्श – ओला, थंड, पण उष्ण. ते एकत्र चालले, नदीकाठावर. पक्षी गात होते, वारा त्यांच्या केसांतून वाहत होता. राहुलने तिला चुंबन दिले, पहिल्यांदा. तिचे ओठ, नदीच्या पाण्यापेक्षा गोड. ती क्षण थांबला, जणू विश्व थांबले.
पण प्रेमात नेहमीच वादळ येते. राहुलला शहरातून फोन आला – एक मोठा प्रोजेक्ट, डेडलाइन जवळ. "मला परत जायला लागेल," तो म्हणाला, डोळ्यात उदास. अर्चना शांत राहिली. "नदी वाहते, राहुल. तूही वाह. पण परत ये." तिने त्याला एक छोटा शंख दिला, ज्यात नदीचा आवाज लपलेला होता. राहुल मुंबईला गेला, पण त्याच्या कॅमेर्यात फक्त अर्चनाचे फोटो होते. शहराच्या गर्दीत तो हरवला, रात्री शंख कानाजवळ लावून ऐकायचा – नदीचे गाणे. दिवे चमकत होते, पण त्याच्या हृदयात फक्त एक प्रकाश – तिचा.
महिने गेले. अर्चना नदीवर एकटी बसायची, शंख कानाजवळ लावून शहराचे स्वप्न पाहायची. तिचे वडील आजारी पडले, आणि तिला नदी सोडून शहरात जावे लागले – उपचारांसाठी. मुंबईत पोहोचली तेव्हा, तिला राहुल सापडला नाही. तो प्रोजेक्टमध्ये हरवला होता, फोन बंद. ती एक छोट्या खोलीत राहायची, दिवसा काम करायची – एका छोट्या दुकानात. रात्री, समुद्राच्या काठावर जायची, आणि नदीची आठवण काढायची. "प्रेम हे नदीसारखे आहे का? वाहते, पण कधीकधी हरवते?" ती स्वतःला विचारायची.
एक दिवस, समुद्रकाठावर, ती उभी होती. लाटा तिच्या पायांना भिजवत होत्या. मागून एक आवाज – "अर्चना?" तिने वळून पाहिले. राहुल, थकलेला, पण डोळ्यात तीच चमक. तो तिला शोधत होता, महिन्यांपासून. शंख त्याच्या हातात होता, जणू तोच मार्गदर्शक. "मी परत आलो, नदीसारखा. तुझ्याकडे." ते एकत्र रडले, हसलो. तो तिला जवळ ओढला, आणि चुंबन – हे शहराचे नव्हते, हे नदीचे होते, अनंत.
वडिलांचे उपचार झाले, ते बरे झाले. राहुलने आपला कॅमेरा सोडला, आणि नदीकाठावर एक छोटे स्टुडिओ उघडले – निसर्गाच्या फोटोंचे. अर्चना त्याच्याबरोबर, नाव चालवत, फोटो काढत. त्यांचे प्रेम वाढले, जणू नदीची लांबी. लग्न झाले, साधे – नदीकाठावर, मित्र आणि पक्ष्यांच्या साक्षीने. मुले झाली – दोन, एक मुलगी आणि एक मुलगा. ते नदीत खेळायची, आणि आई-बाबांना प्रेमाची कथा ऐकायची.
आजही, वर्षानुवर्षे नंतर, ते दोघे नदीकाठावर बसतात. राहुलचा कॅमेरा बाजूला, हातात हात. "प्रेम हे काय आहे, अर्चना?" तो विचारतो. ती हसते, "नदीसारखे – वाहते राहते, बदलते, पण नेहमी एकच." सूर्यास्त होतो, आकाश रंगलेले. आणि ते एकत्र, अनंतात हरवतात.
