જીવન પથ
-રાકેશ ઠક્કર
ભાગ-૪૦
‘સરળ જીવન માટે પ્રાર્થના ન કરો, મુશ્કેલ જીવન સહન કરવાની શક્તિ માટે પ્રાર્થના કરો.’
આજના ઝડપી યુગમાં આપણને લાગે છે કે જો આપણું જીવન ટેક્નોલોજીની મદદથી એકદમ સરળ બની જશે તો આપણે આપોઆપ ખુશ થઈ જઈશું. સવારની ચા બનાવવાથી લઈને રાત્રે ફિલ્મ જોવા સુધીનું બધું જ એક બટન દબાવવાથી થાય છે. પણ શું આપણે ખરેખર શાંતિમાં છીએ? નથી. કારણ કે બહારની સરળતાએ આપણને અંદરથી નબળા બનાવી દીધા છે.
આજના જીવનનું હળવું જ્ઞાન એ છે કે આપણે સુખને 'કમ્ફર્ટ ઝોન' (આરામનું ક્ષેત્ર) માં શોધીએ છીએ. જો થોડુંક પણ દર્દ કે અગવડતા આવે તો આપણે તરત જ રડી પડીએ છીએ. ઉદાહરણ તરીકે, જો ઇન્ટરનેટ બે મિનિટ માટે બંધ થઈ જાય તો આપણને લાગે છે કે આ દુનિયાનો અંત છે. જો ટ્રાફિકમાં પાંચ મિનિટ રાહ જોવી પડે તો તણાવ વધી જાય છે. આ બતાવે છે કે આપણું ધ્યાન મુશ્કેલીઓ દૂર કરવા પર છે નહીં કે મુશ્કેલીઓ સહન કરવાની શક્તિ વધારવા પર. આ સુવિચાર આપણને શીખવે છે કે જીવનમાંથી મુશ્કેલીઓ કાઢવાની કોશિશ કરવાને બદલે મુશ્કેલીઓને હસતાં-હસતાં ઝીલી લેવાની શક્તિ કેળવવી એ સાચો માર્ગ છે.
આજના સોશિયલ મીડિયાના યુગમાં દરેક વ્યક્તિ પોતાનું 'પરફેક્ટ' અને 'સરળ' જીવન બતાવે છે. આ જોઈને આપણને ઈર્ષ્યા થાય છે અને આપણે વધુને વધુ 'સરળ જીવન'ની લાલચમાં પડીએ છીએ. પણ યાદ રાખો, સરળ જીવનનો અર્થ હંમેશાં સંતોષ હોતો નથી. કસરત કરવા માટે જે દુઃખ સહન કરવું પડે છે તે જ દુઃખ આપણને લાંબા ગાળે તંદુરસ્તી આપે છે. ઠંડા પાણીમાં નહાવાની જે અનિચ્છા થાય છે તે જ અનિચ્છા પર કાબૂ મેળવવાથી આત્મ-નિયંત્રણની શક્તિ મળે છે. સંઘર્ષ એ કોઈ સજા નથી. આપણને અંદરથી મજબૂત બનાવવાની એક તાલીમ છે. આજના જીવનમાં આ માનસિક શક્તિ જ આપણી સૌથી મોટી સંપત્તિ છે.
આ વાતને એક પ્રેરક સરળ પ્રસંગ દ્વારા સમજીએ. જે આપણને 'સહનશક્તિ'નું મહત્ત્વ સમજાવશે. એક નાનકડા ગામમાં બે મિત્રો હતા: રમેશ અને સુરેશ. બંને માટીના વાસણ બનાવવાનું કામ કરતા હતા. રમેશ હંમેશાં સરળ જીવનની પ્રાર્થના કરતો. તે ઈચ્છતો કે તેની માટી હંમેશાં નરમ રહે, ચાકડો ક્યારેય અટકે નહીં અને ભઠ્ઠી (ઓવન) માં તાપમાન ક્યારેય વધારે ન થાય. તે હંમેશાં કામમાં ઓછામાં ઓછું જોર પડે તેવી ઈચ્છા રાખતો. જ્યારે માટી થોડી સખત થતી ત્યારે તે તરત જ કંટાળી જતો અને કામ પડતું મૂકી દેતો.
બીજી બાજુ સુરેશ સરળ જીવનની પ્રાર્થના કરતો નહોતો. તે પ્રાર્થના કરતો કે, ‘હે ભગવાન, મારામાં એટલી શક્તિ આપ કે માટી જેટલી સખત હોય, ચાકડો જેટલો જોરથી ફરે અને ભઠ્ઠી જેટલી ગરમ થાય, હું તેટલી જ દ્રઢતાથી કામ કરી શકું.’ સુરેશ માનતો હતો કે શ્રેષ્ઠ વાસણ બનાવવા માટે માટીને સખત અગ્નિ અને ઘડવાના જોરની જરૂર પડે છે.
એક દિવસ વરસાદ ખૂબ પડ્યો અને માટી કાદવ જેવી નરમ થઈ ગઈ. રમેશે રાજી થઈને વિચાર્યું કે આ 'સરળ' માટીમાંથી ઝડપથી વાસણ બની જશે. પણ માટી એટલી નરમ હતી કે તેમાંથી કોઈ સારો ઘાટ ન બન્યો અને જે બન્યા તે સુકાતા પહેલા તૂટી ગયા.
બીજા દિવસે માટી ખૂબ જ સખત હતી. રમેશ ગુસ્સે થઈ ગયો અને બોલ્યો, ‘આ કામ મારા માટે નથી, બધું જ મુશ્કેલ છે!’ અને તેણે હાર માની લીધી.
પણ સુરેશે એ સખત માટી લીધી. તેણે પૂરી શક્તિ લગાવી વારંવાર ચાકડાને ફેરવ્યો અને પોતાના હાથ પર દબાણ વધાર્યું. આ મહેનતથી તેને દર્દ તો થયું પણ તેણે સહન કર્યું. અંતે તે સખત માટીમાંથી એક એકદમ મજબૂત અને સુંદર ઘડો તૈયાર થયો.
જ્યારે બંનેના વાસણો ભઠ્ઠીમાંથી બહાર આવ્યા ત્યારે રમેશના નરમ માટીના વાસણો જરાક ઠોકર વાગતાં જ તૂટી ગયા. જ્યારે સુરેશના સખત સંઘર્ષમાંથી બનેલા ઘડા એકદમ ટકાઉ અને મજબૂત નીકળ્યા.
આ પ્રસંગ આપણને શીખવે છે કે જો આપણે 'સરળ જીવન'ની પ્રાર્થના કરીએ છીએ તો આપણે રમેશના નબળા વાસણો જેવા બનીએ છીએ, નાના આંચકાથી પણ તૂટી જઈએ. જ્યારે આપણે 'સહન કરવાની શક્તિ' માટે પ્રાર્થના કરીએ છીએ ત્યારે આપણે સુરેશના મજબૂત ઘડા જેવા બનીએ છીએ. જે જીવનના અગ્નિમાંથી પસાર થઈને પણ મજબૂત અને ઉપયોગી બને છે. જીવનમાં મુશ્કેલીઓ આવશે જ પણ તેનાથી ડરીને ભાગવાને બદલે તેને સહન કરવાની શક્તિ કેળવવી એ જ સાચું સુખ અને સ્થિરતા આપે છે.
