પુસ્તકનું રહસ્ય
પ્રકરણ ૬: સ્મૃતિનો વિનાશ અને સંબંધનું મૃત્યુ
સંબંધોના ત્યાગની કબૂલાત કર્યા પછી, આરવને તે રાત ભારે લાગી. તેના મગજમાંથી કૌશલ સાથેની સ્મૃતિઓ ભૂંસાઈ ગઈ નહોતી, પણ તે ઝાંખી થવા લાગી હતી. તેની રાત બેચેનીમાં વીતી.
બીજા દિવસે સવારે, 'શારદા જ્ઞાન મંદિર'નું વાતાવરણ અસામાન્ય રીતે ભારે લાગતું હતું. શિયાળાની સવારનો સૂર્ય બારીમાંથી પ્રકાશ ફેંકતો હતો, પણ તે પ્રકાશમાં હવે હૂંફને બદલે એક ઠંડક હતી. જૂના વિભાગમાં આરવની ખુરશી પર બેઠેલા આરવને, પુસ્તકોની ગંધમાં એક પ્રકારની ખાલીપો અનુભવાયો. આ એ ખાલીપો હતો, જે સંબંધ ગુમાવ્યા પછી આવે છે.
આરવનું હૃદય ભારે હતું. તર્કનો ત્યાગ થઈ ગયો હતો, પણ માનવ મન હજી પીડા અનુભવી રહ્યું હતું. તે કૌશલને મળવા માટે આતુર હતો, તે જાણવા માટે કે શું ખરેખર તે પુસ્તક તેના જીવનના સૌથી મહત્ત્વના સંબંધને ભૂંસી શકશે. તેના મનમાં એક ડર હતો, પણ હવે તેને રોકી શકે તેવી કોઈ શક્તિ નહોતી.
આરવ 'વિસ્મૃતિ' પુસ્તકને સ્પર્શ કરીને બેઠો હતો. તેણે હવે પુસ્તકમાંથી કોઈ લિપિ વાંચી નહીં, પણ ફક્ત તેના પ્રવાહમાં રહેવાનો પ્રયત્ન કર્યો.
થોડીવારમાં, લાઇબ્રેરીના મુખ્ય હોલમાં કૌશલ પ્રવેશ્યો. તે પોતાના નિયમિત સમયે આવ્યો હતો. તેના ચહેરા પર એ જ વ્યવહારિકતા હતી, જે આરવને હંમેશા આકર્ષતી હતી.
કૌશલ સીધો આરવના ટેબલ તરફ ન આવ્યો, પણ વચ્ચેના એક ખાનામાં પુસ્તક શોધવા લાગ્યો. થોડીવાર પછી, તેણે આરવના જૂના વિભાગની બાજુમાં આવેલી એક ખાલી ખુરશી પર બેઠક લીધી. તે પોતાનું પુસ્તક વાંચવા લાગ્યો. તે આરવને જોતો હતો, પણ તેની નજર આરવ પર રોકાતી નહોતી.
આરવનું હૃદય તૂટી પડ્યું. કૌશલ સામાન્ય રીતે આવતાની સાથે જ મજાક કરતો કે એક મૈત્રીપૂર્ણ સ્મિત આપતો. પણ આજે તે એકદમ અજાણ્યાની જેમ બેઠો હતો.
આરવથી રહેવાયું નહીં. તેણે ધીમા અવાજે કૌશલને બોલાવ્યો.
"કૌશલ...?"
કૌશલે માથું ઊંચું કર્યું. તેની આંખોમાં આરવ માટે કોઈ ઓળખ નહોતી, ફક્ત એક સામાન્ય વાચક માટેની ધીરજ હતી.
"માફ કરજો?" કૌશલે પૂછ્યું, તેના અવાજમાં એક સદંતર અજાણ્યા માટેની ઔપચારિકતા હતી.
આરવને આ ક્ષણે બીજા ત્યાગની પીડાનો સાચો અહેસાસ થયો. તેની આંખોમાં આંસુ આવી ગયા.
"હું... હું આરવ છું," આરવે ધ્રૂજતા અવાજે કહ્યું. "તારો મિત્ર... બાળપણનો..."
કૌશલે આશ્ચર્ય અને મૂંઝવણ સાથે આરવ સામે જોયું. પછી તે હસ્યો. "માફ કરજો, ભાઈ. મને નથી લાગતું કે આપણે અગાઉ ક્યારેય મળ્યા છીએ. તમે કદાચ મને કોઈ બીજા સાથે સરખાવી રહ્યા છો. મારું નામ કૌશલ છે, પણ... હું તમને ઓળખતો નથી."
કૌશલના ચહેરા પરની આ સંપૂર્ણ શૂન્યતા આરવ માટે તલવારના ઘા સમાન હતી. કૌશલ જૂઠું બોલી રહ્યો નહોતો. 'વિસ્મૃતિ'એ પોતાનું કામ કર્યું હતું. આરવ, તેના બાળપણના મિત્રની યાદોમાંથી સદંતર ભૂંસાઈ ગયો હતો.
"પણ... ગઈકાલે..." આરવે બબડ્યું. "ગઈકાલે આપણે અહીં જ બેઠા હતા... પેલી છોકરી વિશે વાત કરતા હતા..."
કૌશલ હસ્યો. "કઈ છોકરી? અને હું ગઈકાલે સાંજે એક પ્રોજેક્ટમાં વ્યસ્ત હતો, લાઇબ્રેરીમાં આવ્યો જ નહોતો. મને ભૂલ થઈ લાગે છે. માફ કરજો, પણ હવે મારે વાંચવું છે."
કૌશલે ફરીથી પોતાનું પુસ્તક ખોલી નાખ્યું, આરવને સંપૂર્ણપણે અવગણીને. તેના મગજમાં આરવનું કોઈ સ્થાન જ નહોતું.
આરવ નિરાશાના ઊંડા ગર્તમાં ધકેલાઈ ગયો. તે ખુરશી પર ઢળી પડ્યો. સ્મૃતિ ભૂંસાઈ જવાનો અર્થ શું હોય છે, તે હવે તેને સ્પષ્ટ સમજાયું. તે હવે કૌશલ માટે હવા સમાન હતો.
એ જ ક્ષણે, લાઇબ્રેરીના દરવાજા પર ફરીથી 'છાયા' પ્રગટ થઈ. તે સીધી આરવ તરફ ન આવી, પણ એક પુસ્તકની છાજલી પાસે ઊભી રહી, અને ત્યાંથી આરવને જોઈ રહી.
આ વખતે તેના ચહેરા પર દુઃખ કે ચેતવણી નહોતી, પણ એક પ્રકારની ગહન સ્વીકૃતિ હતી. તેણે પોતાની આંખોથી આરવને એક સંદેશ આપ્યો: "આ જ સત્ય છે. મેં તને કહ્યું હતું કે કિંમત ચૂકવવી પડશે. હવે તમે પણ એવા બની ગયા છો, જેને કોઈ પ્રિય વ્યક્તિ ઓળખતી નથી."
આરવે છાયા તરફ ગુસ્સાથી જોયું.
અને અચાનક, એક ભયાનક તર્ક તેના મગજમાં ઊભો થયો:
જો છાયાએ પણ આ પુસ્તકનો ઉપયોગ કર્યો હોય, તો તેના ભૂંસાયેલા સંબંધોમાંથી એક કદાચ કૌશલ હતો! શું કૌશલને છાયા દેખાતી નહોતી, કારણ કે કૌશલના મનમાંથી છાયાનું અસ્તિત્વ પહેલેથી જ ભૂંસાઈ ગયું હતું?
આરવનું હૃદય કંપ્યું. આ પુસ્તક માત્ર સ્મૃતિઓનો નાશ નહોતું કરતું, પણ વ્યક્તિત્વના ચક્રનું સર્જન કરતું હતું.
આરવે 'વિસ્મૃતિ' પુસ્તકને હાથમાં લીધું. હવે તે માત્ર કાળના રહસ્યો માટે નહીં, પણ છાયાના સત્ય અને આ ચક્રને તોડવા માટે ત્રીજા ત્યાગની તૈયારી કરવા લાગ્યો. 'સ્વયંનો ત્યાગ.'
