सायबर गुन्हेगारापासून सुरक्षा महत्वाची?
सध्याचा काळ असा आहे की या काळात ऑनलाइन शिक्षणाला महत्व आलेलं आहे. त्यासाठी लोकं ऑनलाइन शिक्षण घेत आहेत. तसं पाहिल्यास ते शिक्षण शिकायला हवं. त्यातून आपली सुरक्षा व्हायला हवी. कारण आज ऑनलाइन शिक्षणासोबतच सायबर गुन्हेगारीही वाढलेली आहे. तर हे ऑनलाइन शिक्षण कुठून मिळतं?
आपण परिसरात भ्रमण करीत असतो. त्यासाठी आजच्या काळात मोबाइल वापरत असतो. मोबाइल वापरणे हे आपल्या ध्वनीचं भ्रमण असतं. ज्या मोबाइल मधील गुगलच्या एका क्लीकवर जी हवी असेल ती माहिती मिळते. सध्या ए वन टेक्नोलॉजी आलेली आहे. ती टेक्नोलॉजी आपल्याला केवळ माहिती देते असं नाही. तर ती माहिती कृतीतून बनवूनही देते. आपल्याला फक्त आदेशच द्यावा लागतो. अमूक अमूक करुन द्या. माहिती पटकन तयार. याचा उर्थ असा नाही की ती टेक्नोलॉजी आपल्याला आपल्या घरचा स्वयंपाक करुन देईल आणि आपल्याला जेवनही चारुन देईल.
ऑनलाईन शिक्षणात आय सी टी, दूरदर्शन, आकाशवाणी, स्टीम, मॉक, ब्लेंडेड व ए वन अशा प्रकारचे कोर्स आलेले आहेत. ज्यातून आताच्या जगात कोणताच व्यक्ती, मग तो तीन वर्षाचा बालक का असेना, तोही अज्ञानी राहू शकत नाही. आज आपण पाहतो की अगदी लहान लहान मुलं देखील मोबाईलचा वापर करीत असतात. जे त्याला येतं, ते आपल्यालाही येत नाही.
इन्फॉर्मेशन अँड कम्युनिकेशन टेक्नोलॉजी अंतर्गत आपण ऑनलाइन शिक्षण घेवू शकतो. आता ही टेक्नोलॉजी म्हणजे काय? ही टेक्नोलॉजी आहे, माहिती संप्रेषणावर आधारित. ज्यात संगणकाचा वापर केला जातो. या टेक्नोलॉजीत व्यक्तीची स्वतःची संकेतस्थळे, फेसबुक अकाऊंट, ब्लॉग किंवा अन्य माहिती संप्रेषणाचा समावेश होतो.
ऑनलाइन शिक्षण घेण्यासाठी मिश्रीत शिक्षण प्रणाली देखील आलेली आहे. ज्याला आपण ब्लेंडेड कोर्स म्हणतो. ज्यातून आपल्याला वेगवेगळे विषय अतिशय सोप्या पद्धतीनं समजून घेता येतात. वैयक्तिक मार्गदर्शनही मिळत असतं. त्याचे काही प्रकार आहेत, रोटेशन, रिमोट, फ्लेक्स, सेल्फ, फ्लिप्स. त्यानंतर दूरसंचार सहयोग पद्धती ही देखील ऑनलाइन शिक्षणाची पद्धती आलेली आहे. ज्यात स्थानिक भाषेद्वारा परकीय भाषेतील दोन व्यक्तींमधील सहकार्याने सांस्कृतिक घटकाचे आदानप्रदान करणे. या गोष्टीचा समावेश आहे.
मॉक नावाची पद्धती. या पद्धतीद्वारे एका व्यासपीठावर संपुर्ण अभ्यासक्रम लाखो लोकांना शिकता येतो. या पद्धतीला मॅसिव्ह ओपन ऑनलाइन कोर्स म्हणतात.
दूरदर्शन व आकाशवाणी. या माध्यमातून कितीही दूरची माहिती आपल्याला चॅनल बदलवून घरबसल्या मिळत असते.
स्टीम नावाची सुद्धा पद्धत आलेली आहे. ज्यातून विज्ञान, टेक्नोलॉजी, इंजीनियरिंग, आर्ट व गणित या विषयाचा अभ्यास करण्यात येतो.
या सर्व ऑनलाइन शिक्षणाच्या पद्धती. याचा अभ्यास करणारी लिंक असते. परंतु याच अभ्यासाच्या अंतर्गत अशीही एक लिंक येते की ती लिंक गुन्हेगार टाकतो व ती लिंक दाबताच आपलं मोबाईल हॅक होतं. त्यातच आपलं अकाऊंट खाली होतं. कधीकधी आपलं व्हाट्सअप दुसऱ्याच्या संगणकावर उघडलं आणि लॉगआऊट केलं नाही तर आपली माहिती चोरली जाऊ शकते. शिवाय आपलं मोबाईल हॅक करुनही माहिती चोरली जाऊ शकते.
पर्यायानं सांगायचं झाल्यास आपल्या मोबाईलचा आजच्या काळातील सायबर गुन्ह्यात वापर केल्या जावू शकतो. तेही अगदी ऑनलाइन पद्धतीनं. अनेकवेळेस दूरसंचार नियामक प्राधिकरणाच्या नावाने आपल्याला अचानक कॉल येतो. त्या कॉलवरील व्यक्ती हा अधिकारी असल्याचे सांगत आपल्या मोबाईलचा वापर गैरकृत्यासाठी झाल्याचे सांगतो. आपल्यावर दबाव आणतो व आपले अकाऊंट वा सेवा बंद करण्यात येईल अशी धमकी देवून आपल्याला आपल्या जाळ्यात ओढतो. कधीकधी सायबर गुन्हेगार हा आपण स्वतः पोलीस असल्याचे सांगतो. आपल्या जवळच्या नातेवाईकाला अटक झाल्याचे सांगतो व आपलाही त्यात समावेश आहे अशी बतावणी करुन आपल्याला शिकार बनवतो व आपल्याकडून पैसे लुटतो. कधीकधी सायबर गुन्हेगार हा लोकांना शेअर बाजाराअंतर्गत झटपट श्रीमंत होण्याचा लोभ देतो व त्यातून आपला उद्देश साध्य करतो अर्थात झटपट श्रीमंतीचा लोभ देवून शिकार बनवतो.
महत्वपूर्ण बाब ही की सायबर गुन्हेगार हे सतत काही ना कासी युक्त्या काढून आपल्याला फसवत असतात. आपल्याला जाळ्यात ओढत असतात. ज्यातून बाहेर निघायला मार्गच सापडत नाही. आता तर सायबर गुन्हेगाराला ए आय सिस्टम सापडलेली असून त्यांना आता अशा प्रकारचे गुन्हे घडविण्यास वाव मिळालेला आहे. कधीकधी ए आय या टेक्नोलॉजीचा वापर करुन हेच सायबर अपराधी लोकांना लुबाडण्यासाठी आपल्या वैयक्तिक जीवनाशी निगडीत काही गोष्टी सांगतात. ज्या आपल्याला पटतात. कारण त्या गोष्टी आपल्या दैनंदिन जीवनाशी निगडीत असतात. अनेकवेळेस आपल्या दैनंदिन जीवनाशी निगडीत व्हिडीओ इंन्टॉग्राम, यु ट्यूब, फेसबुक व्हाट्सअपवर पाठवून त्याला सबक्राईब करायला लावतात. ज्यातून सबक्राईब करताच आपला बळी जातो अर्थात आपली फसवणूक होते. कधीकधी लोभानं आपण आपल्याजवळील कासी रक्कम सोशल मिडीयावर गुंतवतो. ज्यातून मोठे गुन्हे घडण्यास वाव मिळतो. कधीकधी आपण ऑनलाइन शॉपिंगही करतो. ज्यातून आपण फसले जावू शकतो. ज्यात आपल्याला कॉल येतो की आपण ज्या वस्तूची शॉपींग केली. ती वस्तू बेकायदेशीर असून आपल्याला दंड आकारण्यात येत आहे. ज्यात दंडाची रक्कम ऑनलाइन भरावी लागेल. असे न केल्यास आपल्यावर कारवाई होवू शकते. आपण अशावेळेस घाबरतो व ती वस्तू सोडविण्यासाठी ऑनलाइन पैसे पाठवतो. परंतु गुन्हेगार त्यातून सोडत नाहीत. ते ब्लॅकमेल करीत असतात. अशाप्रकारे ऑनलाइन शॉपिंग माध्यमातून आपल्यावर गंडांतर येतं.
ऑनलाइन माध्यमातून फसवणूक करतांना लोकं आपल्याला विम्याद्वारे किंवा एखाद्या योजनेत आपण काही रक्कम जिंकली असल्याचा फोन येतो. ते खात्यात काही पैसे टाकल्याचा बहाणा करतात व तशा स्वरुपाचे एस एम एस आपल्या मोबाईलमध्ये पाठवत असतात. त्यानंतर म्हणतात की काही आमच्याकडून आपल्याकडे जास्त पैसे ट्रान्सफर झाले. आपले पैसे कापून बाकीची रक्कम परत करा. त्यानंतर आपण ती रक्कम आपल्या खात्यात आली की नाही आली. हे तपासून पाहात नाही व उरलेली रक्कम पाठवतो. ज्यातून आपलेच पैसे परत जातात व आपल्याशी धोका होतो.
ऑनलाइन प्रक्रिया व प्रणाली ही धोकादायक असून त्यातून त्या कंपनीतून बोलत असल्याचा देखावा केला जातो. कधी के वाय सी अपडेट करण्थाचा कॉल येतो तर कधी तशा प्रकारच्या लिंका येतात. ज्या ओपन करायला सांगितलं जातं. कधी आयकर परतावा करण्यासंबंधी लिंक पाठवली जाते. कधी आपल्याला अश्लील एस एम एस पाठवून गोवलं जातं. ज्यातून आपली फसवणूक होत असते व ब्लॅकमेल केलं जातं. ज्या प्रक्रियेत आपल्यावर एवढा ताण येतो की आपण त्यांची तक्रार पोलीस स्टेशनला करीत नाही. कारण आपल्याला भीती असते की कदाचीत आपल्याला या गुन्ह्यात पोलीस तर पकडणार नाही.
महत्वपूर्ण बाब ही की अशा प्रकारची मोहीम सायबर गुन्हेगार आपल्याला फसविण्यासाठी जरी वापरत असले तरी आपण दक्ष असायला हवे. आपण वेळीच खबरदारी घेवून जे होईल ते पाहिल्या जाईल असं म्हणत सायबर गुन्हेगारी विभागात तक्रार करायला हवी. ज्यातून सायबर गुन्हेगार पकडल्या जाऊ शकेल व सायबर माध्यमातून चोरीला आळा बसेल. तसंच याबाबत आपण आपल्या शाळेतील विद्यार्थ्याच्या पालकांना व विद्यार्थांना जागृत करता येईल. यात शंका नाही.
अंकुश शिंगाडे नागपूर ९३७३३५९४५०
