જીવન પથ
-રાકેશ ઠક્કર
ભાગ-૨૫
એક ભાઈ પૂછે છે કે,‘શું સાચી સિદ્ધિનો માર્ગ કઠિનાઈઓ અને પડકારોથી ભરેલો હોય છે?’
'મહાન સિદ્ધિઓ સરળતાથી મળતી નથી અને સરળતાથી મળેલી સિદ્ધિઓ મહાન હોતી નથી.' – આ સુવિચાર જીવનના ઊંડા સત્યને ઉજાગર કરે છે. આપણે સૌ સફળતા અને સિદ્ધિની ઝંખના રાખીએ છીએ, પરંતુ શું આપણે એ સમજીએ છીએ કે સાચી સિદ્ધિનો માર્ગ કઠિનાઈઓ અને પડકારોથી ભરેલો હોય છે? જે વસ્તુ સરળતાથી પ્રાપ્ત થાય છે, તેની કિંમત અને તેનું મૂલ્ય ઓછું આંકવામાં આવે છે. જ્યારે, જેના માટે પરસેવો પાડ્યો હોય, રાત-દિવસ એક કર્યા હોય, અનેક મુશ્કેલીઓનો સામનો કર્યો હોય, તેવી સિદ્ધિની અનુભૂતિ અને સંતોષ અનમોલ હોય છે.
માનવ ઇતિહાસ સાક્ષી છે કે જેટલી પણ મહાન શોધો, ક્રાંતિકારી પરિવર્તનો, કે અસાધારણ કાર્યો થયા છે, તે બધા જ અથાક પ્રયત્નો, દ્રઢ નિશ્ચય અને અસંખ્ય નિષ્ફળતાઓને પાર કર્યા પછી જ શક્ય બન્યા છે. એક વૈજ્ઞાનિક વર્ષો સુધી પ્રયોગો કરે છે, હજારો વાર નિષ્ફળ જાય છે, ત્યારે ક્યાંક જઈને એક નવી શોધ કરે છે. એક કલાકાર કલાકો સુધી પોતાની કૃતિ પર કામ કરે છે, અનેક ભૂલો સુધારે છે, ત્યારે ક્યાંક જઈને એક માસ્ટરપીસ સર્જે છે. આ બધાની પાછળ રહેલો સંઘર્ષ જ તેમની સિદ્ધિને 'મહાન' બનાવે છે.
શા માટે સરળ સિદ્ધિઓ મહાન નથી?
આપણે ઘણીવાર ટૂંકા રસ્તાઓ અપનાવવાનો પ્રયાસ કરીએ છીએ. ઝડપથી પૈસા કમાવવા, ઝડપથી સફળ થવું, ઝડપથી પ્રખ્યાત થવું – આ બધી લાલચો આપણને આકર્ષે છે. પરંતુ, આ રીતે મળેલી સફળતા મોટાભાગે ક્ષણિક હોય છે અને તેનું મૂળિયાં ઊંડા હોતા નથી. તેના કેટલાક કારણો નીચે મુજબ છે:
મૂલ્યનો અભાવ: જ્યારે કોઈ વસ્તુ સરળતાથી મળી જાય છે, ત્યારે આપણે તેની સાચી કિંમત સમજી શકતા નથી. આપણે તેના માટે કોઈ પ્રયત્ન કર્યો નથી હોતો, તેથી તેનું મૂલ્ય ઓછું આંકીએ છીએ.
સંતોષનો અભાવ: કઠિનાઈઓનો સામનો કરીને મેળવેલી સફળતા જે આત્મસંતોષ આપે છે, તે સરળતાથી મળેલી સિદ્ધિ ક્યારેય આપી શકતી નથી. સંઘર્ષ પછીની જીતની ખુશી જ કંઈક અલગ હોય છે.
સ્થાયીત્વનો અભાવ: સરળતાથી મળેલી સિદ્ધિઓ મોટાભાગે ટકી શકતી નથી. તેના પાયા મજબૂત હોતા નથી કારણ કે તેને મેળવવા માટે જરૂરી કૌશલ્યો, જ્ઞાન અને અનુભવનો અભાવ હોય છે.
શીખવાનો અભાવ: સંઘર્ષ અને મુશ્કેલીઓ આપણને ઘણું શીખવે છે. તે આપણને સમસ્યાઓનો ઉકેલ લાવવા, ધીરજ રાખવા અને લવચીક બનતા શીખવે છે. સરળ માર્ગે મળેલી સિદ્ધિઓમાં આ શીખનો અભાવ હોય છે.
આત્મવિશ્વાસનો અભાવ: જ્યારે આપણે કોઈ મોટા પડકારને પાર કરીને સફળતા મેળવીએ છીએ, ત્યારે આપણો આત્મવિશ્વાસ વધે છે. સરળ સફળતા આત્મવિશ્વાસને એટલો મજબૂત કરતી નથી.
એક પ્રેરક વાર્તા: 'ચિરાગનો મોતી અને દરિયાનો તળિયું'
એક નાના ગામમાં ચિરાગ નામનો એક યુવાન માછીમાર રહેતો હતો. તે મહેનતુ હતો, પણ તેનું ભાગ્ય જાણે રૂઠેલું હતું. તે દરરોજ માછલી પકડવા જતો, પણ ક્યારેય તેને મોટી સફળતા મળતી નહોતી. તેના મિત્રો સરળતાથી માછલીઓ પકડી લેતા અને સારો નફો કમાતા, જ્યારે ચિરાગને ઘણી મહેનત પછી પણ ઓછી માછલીઓ મળતી.
એક દિવસ, ગામમાં એક વૃદ્ધ અને અનુભવી માછીમાર આવ્યા. તેમણે પોતાના જીવનકાળમાં અનેક મોતી અને કિંમતી વસ્તુઓ દરિયામાંથી શોધી હતી. ચિરાગ તેમની પાસે ગયો અને પોતાના દુર્ભાગ્યની વાત કરી.
વૃદ્ધ માછીમારે સ્મિત કર્યું અને કહ્યું, "બેટા, મહાન સિદ્ધિઓ સરળતાથી મળતી નથી અને સરળતાથી મળેલી સિદ્ધિઓ મહાન હોતી નથી. જો તારે કંઈક મોટું મેળવવું હોય, તો તારે ઊંડાણમાં જવું પડશે. કિનારા પર તો ફક્ત નાની માછલીઓ જ મળે છે, સાચા મોતી તો દરિયાના તળિયે હોય છે."
ચિરાગને આ વાત સમજાઈ નહીં. તેણે પૂછ્યું, "પણ દરિયાના તળિયે જવું તો ખૂબ જ મુશ્કેલ છે, દાદા. ત્યાં અંધારું હોય છે, અનેક જોખમો હોય છે, અને શ્વાસ લેવો પણ મુશ્કેલ બની જાય છે."
વૃદ્ધ માછીમારે કહ્યું, "બરાબર છે! પણ એ જ મુશ્કેલીઓ તને સાચી સિદ્ધિ તરફ દોરી જશે. જો તું એ મુશ્કેલીઓનો સામનો કરીશ, તો તને એવું મોતી મળશે જે કોઈએ કલ્પના પણ નહીં કરી હોય."
ચિરાગે દ્રઢ નિશ્ચય કર્યો. તેણે પોતાના શરીરને મજબૂત બનાવવાનું શરૂ કર્યું. તે દરરોજ સવારે વહેલો ઉઠીને તરવાની પ્રેક્ટિસ કરતો, શ્વાસ રોકવાની કસરત કરતો અને દરિયાઈ જીવો વિશે જાણકારી મેળવતો. તેના મિત્રો તેની મજાક ઉડાવતા, "અરે ચિરાગ, આ બધું શું કરે છે? આના કરતાં તો માછલી પકડ, બે પૈસા કમાઈશ." પણ ચિરાગ અડગ રહ્યો.
કેટલાક મહિનાની સખત મહેનત પછી, ચિરાગ પોતાની જાતને તૈયાર માની રહ્યો હતો. એક દિવસ તે પોતાની નાની હોડી લઈને દરિયાના સૌથી ઊંડા ભાગ તરફ ગયો, જ્યાં કોઈ માછીમાર જવાની હિંમત કરતો નહોતો. પાણીમાં ઉતરતા જ તેને ઠંડીનો અહેસાસ થયો. ધીમે ધીમે અંધારું થતું ગયું અને તેની આસપાસ વિચિત્ર દરિયાઈ જીવો ફરતા દેખાયા. તેને ડર લાગ્યો, પણ તેણે હિંમત રાખી.
તે વધુ ઊંડાણમાં ગયો. શ્વાસ રોકવાની તેની ક્ષમતા હવે ચકાસાઈ રહી હતી. તેના ફેફસાંમાં દુખાવો થવા માંડ્યો. તે ક્યારેક થાકીને પાછો ફરવાનું વિચારતો, પણ વૃદ્ધ માછીમારના શબ્દો તેને યાદ આવતા: "સાચા મોતી તો દરિયાના તળિયે હોય છે."
આખરે ખૂબ જ નીચે એક વિશાળ અને જૂના શંખની અંદર, તેને એક અદ્ભુત ચમક દેખાઈ. તેણે હિંમત કરીને તે શંખ ખોલ્યો અને તેની અંદરથી એક ભવ્ય, ચળકતો મોતી મળ્યો. આવો મોતી ગામમાં કોઈએ ક્યારેય જોયો નહોતો. તે મોતી માત્ર મોટો નહોતો, પણ તેની ચમક અને રંગ અદ્ભુત હતા.
ચિરાગ ખુશ થઈ ગયો. તે મોતી લઈને સપાટી પર આવ્યો. ગામના લોકો તેને જોઈને આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા. તેમણે ક્યારેય આવો મોતી જોયો નહોતો. તે મોતી એટલો કિંમતી હતો કે ચિરાગનું આખું જીવન બદલાઈ ગયું. તે ગામનો સૌથી ધનિક અને સૌથી આદરણીય વ્યક્તિ બની ગયો.
તે દિવસે ચિરાગને વૃદ્ધ માછીમારના શબ્દોનો સાચો અર્થ સમજાયો. તેણે કહ્યું, "જે મોતી મેં મેળવ્યો છે, તે ફક્ત તેની કિંમતને કારણે મહાન નથી, પરંતુ તેને મેળવવા માટે મેં જે સંઘર્ષ કર્યો, જે કઠિનાઈઓનો સામનો કર્યો, તેના કારણે તે મહાન છે. જો મને તે સરળતાથી મળી ગયો હોત, તો હું ક્યારેય તેની સાચી કિંમત સમજી શકત નહીં."
વધુ આગામી ભાગમાં...
