જીવન પથ
-રાકેશ ઠક્કર
ભાગ-૨૮
એક ખૂબ સુંદર વિચાર છે કે, "લોકોને તેમના ગંતવ્ય સ્થાનથી નહીં, પરંતુ તેમણે શરૂ કરેલી યાત્રાથી મૂલવો." આ વિચાર આપણને જીવનના સાચા અર્થ અને સફળતાની વ્યાખ્યા પર ફરીથી વિચાર કરવા પ્રેરણા આપે છે. આપણે ઘણીવાર ફક્ત પરિણામો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીએ છીએ, પરંતુ આ વિચાર આપણને પ્રક્રિયા, પ્રયત્નો અને સંઘર્ષોનું મૂલ્ય સમજાવે છે.
જીવન એક લાંબી યાત્રા છે. આ યાત્રામાં આપણે અનેક પડકારોનો સામનો કરીએ છીએ, અનેક વાર પડીએ છીએ અને ફરીથી ઊભા થઈએ છીએ. કોઈ વ્યક્તિની સફળતા તેના અંતિમ સ્થાન પરથી માપી શકાય નહીં, કારણ કે ત્યાં પહોંચવા માટે તેણે જે મહેનત કરી છે, જે ત્યાગ આપ્યો છે અને જે નિષ્ફળતાઓમાંથી શીખ્યું છે, તે જ તેનું સાચું વ્યક્તિત્વ અને ચારિત્ર્ય બનાવે છે.
ચાલો, આ વાતને એક ઉદાહરણ દ્વારા સમજીએ. કલ્પના કરો કે બે વિદ્યાર્થીઓ છે, રમેશ અને સુરેશ. બંનેનો હેતુ UPSCની પરીક્ષા પાસ કરવાનો છે.
રમેશ ખૂબ જ તેજસ્વી વિદ્યાર્થી છે. તેણે નાનપણથી જ સારા માર્ક્સ મેળવ્યા છે અને તેને બધું જ સરળતાથી પ્રાપ્ત થયું છે. તેના પરિવારમાં પણ ઉચ્ચ શિક્ષણનું વાતાવરણ છે. તેને કોચિંગ ક્લાસ અને પુસ્તકો માટે કોઈ તકલીફ પડી નથી. તેણે પ્રથમ પ્રયાસમાં જ UPSCની પરીક્ષા પાસ કરી લીધી અને તે IAS બની ગયો. તેના માટે આ યાત્રા સરળ રહી.
બીજી તરફ સુરેશ છે. તે એક નાના ગામનો ગરીબ પરિવારનો છોકરો છે. તેના પરિવારમાં કોઈ ભણેલું નથી. તેને કોચિંગ ક્લાસમાં જવું તો દૂર, પુસ્તકો ખરીદવા માટે પણ પૈસા નહોતા. તેણે દિવસ દરમિયાન મજૂરી કરીને રાત્રે સ્ટ્રીટ લાઇટ નીચે બેસીને અભ્યાસ કર્યો. તેણે ત્રણ પ્રયાસમાં નિષ્ફળતા જોઈ, પરંતુ તે હાર માન્યો નહીં. આખરે, ચોથા પ્રયાસમાં તે IPS બન્યો.
હવે જો આપણે બંનેને તેમના ગંતવ્ય સ્થાનથી મૂલવીએ, તો બંને સફળ છે. રમેશ IAS બન્યો અને સુરેશ IPS બન્યો. બંને દેશની સેવા કરી રહ્યા છે. પરંતુ, જો આપણે તેમની યાત્રા પર નજર કરીએ, તો સુરેશની યાત્રા વધુ પ્રશંસનીય છે. તેણે સંઘર્ષ, પરિશ્રમ અને દ્રઢ નિશ્ચયનું ઉદાહરણ પૂરું પાડ્યું છે. તેની યાત્રાએ તેને એક મજબૂત અને સંવેદનશીલ વ્યક્તિ બનાવ્યો છે. રમેશની સફળતા તેની પ્રતિભાને કારણે છે, જ્યારે સુરેશની સફળતા તેના ચારિત્ર્યને કારણે છે.
આવી જ રીતે, કલ્પના કરો કે એક નાનો વેપારી છે. તેણે પોતાનો ધંધો શૂન્યમાંથી શરૂ કર્યો. તેણે અનેકવાર નિષ્ફળતાનો સામનો કર્યો, દેવામાં ડૂબ્યો, પરંતુ ક્યારેય હિંમત હારી નહીં. વર્ષોના સંઘર્ષ પછી તે એક સફળ ઉદ્યોગપતિ બન્યો. બીજી તરફ, એક એવો ઉદ્યોગપતિ છે જેને તેના પિતાનો તૈયાર થયેલો ધંધો વારસામાં મળ્યો. બંને સફળ છે, પણ પહેલા ઉદ્યોગપતિની યાત્રા વધારે પ્રેરણાદાયક છે.
આપણા જીવનમાં પણ એવું જ હોય છે. આપણે ઘણીવાર લોકોને તેમની ગાડી, તેમનું ઘર, તેમનું પદ જોઈને મૂલવીએ છીએ. આપણે જોઈએ છીએ કે કોણ ક્યાં પહોંચ્યું છે, પરંતુ એ ભૂલી જઈએ છીએ કે ત્યાં પહોંચવા માટે તેણે કેટલા કાંટાવાળા રસ્તાઓ પર ચાલવું પડ્યું છે.
સમાજમાં એક રેસ ચાલી રહી છે - "કોણ પહેલા પહોંચે છે?" આ રેસમાં આપણે એકબીજા સાથે સતત સરખામણી કરતા રહીએ છીએ. "અરે! મારો મિત્ર તો અમેરિકા પહોંચી ગયો, હું હજી અહીં જ છું." "મારી બેનપણીએ તો નવી કાર લીધી, મારી પાસે હજી જૂની જ છે." આપણે ફક્ત ગંતવ્ય સ્થાન પર જ ધ્યાન આપીએ છીએ અને એ ભૂલી જઈએ છીએ કે દરેક વ્યક્તિની યાત્રા અલગ હોય છે. કોઈની યાત્રા ઝડપી હોય છે, તો કોઈની ધીમી, પણ દરેક યાત્રાનું પોતાનું મહત્વ હોય છે.
આપણે જો એકબીજાને તેમની યાત્રાથી મૂલવવાનું શરૂ કરીએ, તો આપણા સંબંધો વધુ મજબૂત બનશે. આપણે એકબીજાની મહેનત અને સંઘર્ષની કદર કરીશું. એકબીજાની નિષ્ફળતા પર હસવાને બદલે, તેમને પ્રોત્સાહિત કરીશું.
આપણી પોતાની વાત કરીએ તો આપણે પણ આપણી જાતને આપણા ગંતવ્ય સ્થાનથી નહીં, પણ આપણી યાત્રાથી મૂલવવી જોઈએ. જો તમે કોઈ પરીક્ષામાં ફેલ થયા છો, તો નિરાશ થવાની જરૂર નથી. તમારી નિષ્ફળતા તમારી યાત્રાનો એક ભાગ છે. તમે તેમાંથી શું શીખ્યા તે મહત્વનું છે. કદાચ તમે તમારા જીવનના સૌથી મૂલ્યવાન પાઠ તે નિષ્ફળતામાંથી શીખ્યા હશો.
આ વિચાર આપણને હળવાશથી જીવન જીવતા શીખવે છે. જ્યારે આપણે ગંતવ્ય સ્થાન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીએ છીએ, ત્યારે આપણે તણાવમાં રહીએ છીએ. પરંતુ, જ્યારે આપણે યાત્રાનો આનંદ લઈએ છીએ, ત્યારે આપણે પ્રત્યેક ક્ષણનો અનુભવ કરીએ છીએ.
તો ચાલો, આપણે બધા એક નવી શરૂઆત કરીએ. જ્યારે પણ કોઈ વ્યક્તિને મળીએ ત્યારે તેને પૂછીએ કે, "તમે ક્યાં પહોંચ્યા?" તેના બદલે, "તમે કયા રસ્તેથી આવ્યા?" તેનો સંઘર્ષ, તેની કહાણી, તેના સપનાઓને સાંભળીએ. આ રીતે, આપણે એકબીજાને વધુ સારી રીતે સમજી શકીશું અને સાચા અર્થમાં એકબીજાની પ્રગતિની કદર કરી શકીશું.
