વિમલા મંદિરને ઓડિશાના ચાર શક્તિપીઠોમાંથી એક માનવામાં આવે છે. તે પુરીમાં પ્રખ્યાત જગન્નાથ મંદિરની અંદર આવેલું છે. આ મંદિરના પ્રમુખ દેવી દેવી વિમલા છે, જેમની પૂજા દેવી પાર્વતી અથવા દેવી દુર્ગાના રૂપમાં પણ થાય છે. આ મંદિરને પુરી શક્તિપીઠ, શ્રી વિમલા શક્તિપીઠ અને શ્રી બિમલા મંદિર જેવા અન્ય નામોથી પણ ઓળખવામાં આવે છે.વિમલા મંદિરનો ઇતિહાસ પુરી મદલા પાંજી અનુસાર, વિમલા મંદિર 6ઠ્ઠી સદીમાં સોમવંશી વંશના શાસક યયાતિ કેસરી દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. મંડલા પાંજી એ જગન્નાથ મંદિરની રેકોર્ડ બુક છે, જેમાં ભગવાન જગન્નાથ અને જગન્નાથ મંદિર સાથે સંબંધિત બધી ઘટનાઓનો અહેવાલ છે.જોકે, વિમલા મંદિરની સ્થાપત્ય રચના સૂચવે છે કે તે 9મી સદીનું છે અને પૂર્વી ગંગા વંશના સમયમાં તેનું નિર્માણ થયું હતું. તેથી, એવું તારણ કાઢવામાં આવે છે કે આ મંદિર છઠ્ઠી સદીમાં બંધાયું હશે અને કોઈક રીતે તેનો નાશ થયો હશે જ્યારે પુનર્નિર્માણ 9મી સદીમાં થયું હશે. 2005 માં, ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ, ભુવનેશ્વર સર્કલ દ્વારા મંદિરનો જીર્ણોદ્ધાર કરવામાં આવ્યો હતો.દુર્ગા પૂજા એ મંદિરમાં અશ્વિન મહિનામાં ઉજવવામાં આવતો મુખ્ય તહેવાર છે (હિન્દુ કેલેન્ડર મુજબ). આ તહેવાર દરમિયાન, પુરીના ગજપતિ રાજા દ્વારા વિજયાદશમી (દશેરાના છેલ્લા દિવસે) દેવીની પૂજા કરવામાં આવે છે.મંદિર વિશે એક રસપ્રદ વાત એ છે કે ભગવાન જગન્નાથ માટે રાંધવામાં આવેલો ખોરાક દેવી વિમલાને અર્પણ કરવામાં આવે છે, અને તે પછી જ તેને મહાપ્રસાદ તરીકે ગણવામાં આવે છે. જો કે, ફક્ત દુર્ગા પૂજા દરમિયાન, અલગ માંસાહારી ખોરાક રાંધવામાં આવે છે અને દેવીને અર્પણ કરવામાં આવે છે.
વિમલા મંદિર પુરીનું સ્થાપત્ય
વિમલા મંદિરની ડિઝાઇન લાક્ષણિક દેઉલ શૈલીની સ્થાપત્ય શૈલી છે. આ મંદિર જગન્નાથ મંદિર પરિસરના દક્ષિણ પશ્ચિમ ખૂણામાં આવેલું છે. આ મંદિર રેતીના પથ્થર અને લેટરાઇટથી બનેલું છે. તે પૂર્વમુખી મંદિર છે જેમાં ચાર મુખ્ય ભાગો છે: વિમાન, જગમોહન, નાટ મંદિર અને ભોગ મંડપ. વિમાન મુખ્ય ગર્ભગૃહ છે, જગમોહન એ સભા ખંડ છે, નાટ મંદિર ઉત્સવ ખંડ છે અને ભોગ મંડપ અર્પણ ખંડ છે.
મંદિરના મુખ્ય દેવતાની મૂર્તિ ક્લોરાઇટ પથ્થરથી બનેલી છે. પૂર્ણ ખીલેલા કમળના ફૂલ પર સ્થિત આ મૂર્તિના ચાર હાથ છે, એક હાથમાં અક્ષ્યમાલા તરીકે ઓળખાતી માળા છે; બીજા હાથમાં નાગફાસા તરીકે ઓળખાતો સર્પ છે; ત્રીજા હાથમાં અમૃત કલાસ તરીકે ઓળખાતો ઘડો છે અને ચોથો હાથ આશીર્વાદના મુદ્રામાં પ્રદર્શિત થાય છે.
વિમલા મંદિર પુરીમાં કરવા જેવી બાબતો
વિમલા મંદિર જગન્નાથ મંદિર સંકુલની અંદર આવેલું હોવાથી, પ્રવાસીઓ પરિસરમાં આવેલા તમામ મંદિરોની મુલાકાત લઈ શકે છે. વિમલા મંદિર ઉપરાંત, પરિસરમાં પ્રખ્યાત જગન્નાથ મંદિર, લક્ષ્મી મંદિર, ગણેશ મંદિર, સૂર્ય નારાયણ મંદિર, નરસિંહ મંદિર, સત્ય નારાયણ મંદિર, ભુવનેશ્વરી મંદિર અને અન્ય સ્થળો છે.
ભક્તો પરિસરમાં આનંદ બજારની પણ મુલાકાત લઈ શકે છે. તે એક ખુલ્લું ક્ષેત્ર છે, જ્યાં મહાપ્રસાદ વેચાય છે. મહાપ્રસાદમાં 56 પ્રકારની સ્વાદિષ્ટ વાનગીઓનો સમાવેશ થાય છે, જે દરરોજ ભગવાન જગન્નાથને ચઢાવવામાં આવે છે. બધી ખાદ્ય વસ્તુઓ સ્વાદિષ્ટ લાગે છે. મુલાકાતીઓ કાં તો મંદિરમાં ખાવા માટે મહાપ્રસાદ ખરીદી શકે છે અથવા બહાર ખાવાનું પસંદ કરી શકે છે. મંદિરના પ્રવેશદ્વારની બહાર, એક સુંદર બગીચો છે જ્યાં પ્રવાસીઓ આરામ કરી શકે છે. મંદિરની બહાર એક બજાર પણ છે, જ્યાં વિક્રેતાઓ ખાદ્ય પદાર્થો, પૂજાની વસ્તુઓ, રમકડાં, બંગડીઓ, આકર્ષક હસ્તકલા ઉત્પાદનો, ચિત્રો વગેરે વેચે છે.
વિમલા મંદિર પુરી સમય અને પ્રવેશ ફી
મંદિરની મુલાકાત લેવા માટે કોઈ પ્રવેશ ફી નથી. તે સવારે 5 થી રાત્રે 10 વાગ્યા સુધી ખુલ્લું રહે છે.
વિમલા મંદિર પુરી કેવી રીતે પહોંચવું
મંદિરમાં જવાનું ખૂબ જ સરળ છે કારણ કે શહેરમાં ઓટો રિક્ષા, બેટરી સંચાલિત રિક્ષા, સ્થાનિક બસો અને ખાનગી ટેક્સીઓ સરળતાથી ઉપલબ્ધ છે. પુરી રેલ્વે સ્ટેશનથી વિમલા મંદિરનું અંતર લગભગ 3 કિમી છે અને લગભગ 11 મિનિટમાં સરળતાથી પહોંચી શકાય છે. પુરીનું સૌથી નજીકનું એરપોર્ટ ભુવનેશ્વરમાં બીજુ પટનાયક આંતરરાષ્ટ્રીય એરપોર્ટ છે. એરપોર્ટથી વિમલા મંદિરનું અંતર આશરે 60.2 કિમી છે, અને અહીં પહોંચવામાં લગભગ 1 કલાક 14 મિનિટ લાગે છે. પ્રવાસીઓ ભુવનેશ્વરમાં અગ્રણી કાર ભાડે આપતી કંપનીઓની યાદીમાંથી ખાનગી કેબ ભાડે રાખી શકે છે અથવા તેઓ ટ્રેન અથવા બસ દ્વારા મુસાફરી કરી શકે છે, જે નિયમિત અંતરાલે ભુવનેશ્વરથી પુરી દોડે છે.
વિમલા મંદિર પુરીની મુલાકાત લેતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવા જેવી બાબતો
મંદિરની અંદર ચામડું, ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને ખાદ્ય પદાર્થોની મંજૂરી નથી. મુલાકાતીઓ મુખ્ય પ્રવેશદ્વારની બહાર ફાળવેલ નિયુક્ત જગ્યામાં પોતાનો સામાન રાખી શકે છે.
પરિસરની નજીક પાર્કિંગની જગ્યા ઉપલબ્ધ છે.
મંદિરમાં પીવાનું પાણી, વ્હીલચેર અને બેસવાની જગ્યા જેવી મૂળભૂત સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ છે.
મંદિરમાં પરંપરાગત વસ્ત્રો પહેરીને આવવાની સલાહ આપવામાં આવે છે.
આલેખન - જય પંડ્યા
