રિયાલ્ટો પુલની દંતકથા : વેનિસના હૃદયમાં છુપાયેલ પ્રેમની શાશ્વત પ્રતિધ્વનિ
વેનિસ – એ શહેર જ્યાં પાણી રસ્તાઓ બની જાય છે અને દરેક ખૂણે ઈતિહાસ શ્વાસ લે છે. પરંતુ આ શહેરના હૃદયમાં, ગ્રાન્ડ કેનાલ પર ઉભેલો રિયાલ્ટો પુલ માત્ર એક સ્થાપત્ય ચમત્કાર નથી, એ પ્રેમ, ત્યાગ અને શાશ્વત લાગણીઓનું પ્રતિક છે. આ પુલની આસપાસ સદીઓથી અનેક દંતકથાઓ જીવંત છે. તેમાં સૌથી લોકપ્રિય દંતકથા એ છે – એક એવી કહાની જે સાંભળતા જ હૃદયમાં ઝળહળતી વ્યથા જગાવે છે.
રિયાલ્ટો પુલના નિર્માણ સમયે વેનિસ એક ઉદ્ભવતું વેપાર કેન્દ્ર હતું. કાચ, મસાલા અને રેશમી કાપડના વેપારીઓ અહીં ભેગા થતા. પુલ બનાવવાનો નિર્ણય સરળ નહોતો, કારણ કે દરિયો ક્યારેક શાંત રહેતો, ક્યારેક તોફાની બની જતો. લોકો માનતાં કે આ પુલ બનવો એ માત્ર માનવીય પરિશ્રમથી શક્ય નથી – દેવતાઓ અને આત્માઓની કૃપા પણ જરૂરી છે.
કહેવાય છે કે પુલના નિર્માણકર્તા – એન્ટોનિયો (દંતકથામાં ઉલ્લેખિત નામ) – એક મહેનતુ અને કળાપ્રેમી યુવાન હતો. તેની સપનામાં એક દિવસ એક સુંદર સ્ત્રી આવી – લાંબા સોનાના વાળ, આંખોમાં દરિયાની ઊંડાણ જેવી ઊંડાણ અને સ્મિતમાં એક અજાણ શાંતિ.
દરરોજ રાત્રે તે સપનામાં આવતી અને કહેતી :
"જો તું પુલ પૂરું કરવા માંગે છે, તો તારે એક સાચો ત્યાગ કરવો પડશે – તારા હૃદયની સૌથી કિંમતી વસ્તુનો."
એન્ટોનિયો સપનામાંથી જાગતો, ગભરાતો અને વિચારમાં પડી જતો. તેને સમજાતું નહોતું કે આ રહસ્યમય સંદેશનો અર્થ શું હશે..
એક દિવસ પુલની બાજુમાં આવેલા બજારમાં એન્ટોનિયો એક યુવતીને મળ્યો – ઇસાબેલા. તે માછીમારની પુત્રી હતી, સામાન્ય પરંતુ અસાધારણ હૃદયવાળી. તેની આંખોમાં એક ચમક હતી, જે એન્ટોનિયોના જીવનમાં નવી આશા લાવી. ધીમે ધીમે બંને વચ્ચે પ્રેમ ખીલી ઉઠ્યો.
વેનિસની સાંજોમાં તેઓ પુલના અર્ધ-નિર્મિત ભાગ પર મળતા, સપનાઓ અને ભવિષ્ય વિશે વાતો કરતા. એન્ટોનિયોને લાગ્યું કે આ જ છે તેની "સૌથી કિંમતી વસ્તુ".
જ્યારે પુલ લગભગ પૂર્ણ થવા આવ્યો, ત્યારે એ રહસ્યમય સ્ત્રી ફરી સપનામાં આવી. આ વખતે તેની અવાજ વધુ ગંભીર હતો :
"એન્ટોનિયો, યાદ રાખજે, પુલને જીવંત કરવા માટે એક જીવનો ત્યાગ કરવો પડશે."
એન્ટોનિયો ડરી ગયો. શું આનો અર્થ એ હતો કે કોઈને મરવું પડશે? તેણે નક્કી કર્યું કે તે ઇસાબેલાને કદી નહિ ગુમાવે. પરંતુ નસીબના ખેલ અલગ જ હોય છે.
એક ભયંકર રાત્રે, જ્યારે પુલનો છેલ્લો પથ્થર મૂકવાનું હતું, દરિયો ઉગ્ર બની ગયો. પવન, વરસાદ અને પાણીના મોજાંઓએ સમગ્ર વેનિસને ધ્રુજાવી દીધી. એન્ટોનિયો પુલ પર ગયો, કારણ કે તે જાણતો હતો કે જો આજે પુલ પૂર્ણ નહિ થાય, તો આખું કામ બગડી જશે.
ઇસાબેલા પણ તેને રોકવા આવી, પણ પુલના મધ્યમાં તે પવનથી લથડી અને પાણીમાં પડી ગઈ. એન્ટોનિયોએ તેને બચાવવાનો પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ તરંગો ખૂબ જ પ્રચંડ હતા.
ઇસાબેલાનું જીવન પાણીમાં વિલીન થઈ ગયું.
સવાર સુધીમાં તોફાન શાંત થયું. પુલ પૂર્ણ થઈ ગયો હતો. લોકો ખુશીથી ઝૂમી ઉઠ્યા કે હવે વેનિસને એક શાશ્વત ચમત્કાર મળ્યો છે. પરંતુ એન્ટોનિયાના હૃદયમાં ખાલીપો છવાઈ ગયો. તેને સમજાયું કે સપનાની સ્ત્રી સાચી હતી – પુલ માટે તેને પોતાના હૃદયની સૌથી કિંમતી વસ્તુનો ત્યાગ કરવો પડ્યો.
કહેવાય છે કે આજેય, રાત્રે ચાંદનીમાં, જો તમે રિયાલ્ટો પુલ પર એકલા ઉભા રહો, તો પાણીમાંથી કોઈ મીઠી સ્ત્રીના અવાજમાં નામ બોલાવતું સાંભળાય છે. ઘણાં પ્રેમીઓ માને છે કે તે ઇસાબેલાની આત્મા છે, જે પુલને પોતાના પ્રેમથી સુરક્ષિત રાખે છે.
અને જ્યારે કોઈ પ્રેમી-પ્રેમિકા પુલ પર પ્રથમવાર મળે, તો તેમનો પ્રેમ સદાય ટકી રહે છે – કારણ કે પુલ પહેલેથી જ એક અવિનાશી પ્રેમકથાથી આશીર્વાદિત છે.
આ કથા ફક્ત એક દુઃખદ પ્રસંગ નથી, પરંતુ પ્રેમના શાશ્વત સ્વરૂપનું પ્રતિક છે. એ બતાવે છે કે દરેક મહાન રચનાની પાછળ એક ત્યાગ હોય છે. રિયાલ્ટો પુલ ફક્ત પથ્થર અને ચુનાનો બનેલો નથી – તે એન્ટોનિયો અને ઇસાબેલાના પ્રેમનો સાક્ષી છે.
આજે જ્યારે લાખો પ્રવાસીઓ રિયાલ્ટો પુલ પર ફોટો લે છે, હસે છે, હાથમાં હાથ નાખીને ચાલે છે – ત્યારે કદાચ તેઓને ખબર નથી હોતી કે તેઓ એક એવા પુલ પર ઉભા છે, જે એક પ્રેમકથાના અશ્રુઓથી સજીવન થયો છે.
પણ વેનિસની હવા જાણે બધું જાણે છે. પુલની નીચે વહેતું પાણી દરેક જોડીના પગલા આશીર્વાદ આપે છે, જાણે કહે છે :
"પ્રેમથી ન ડરવું, કારણ કે પ્રેમ જ છે જે પુલ બનાવી શકે છે – લોકો વચ્ચે, આત્માઓ વચ્ચે, સમય વચ્ચે."
મનોજ સંતોકી માનસ
(ક્રમશઃ)
