ગાંધીનગરથી દૂર એક નાનું ગામ. અહીંના રસ્તા માટીના હતા, પથ્થરથી ભરેલા, પણ હંમેશા લોકોના પગલાંની અવાજથી જીવંત રહેતા. ગામની બહાર લીલાં-લીલાં ખેતરો, વચ્ચે વચ્ચે કૂવા, અને સૌથી અગત્યનું—કૈરીના ઝાડો. ઉનાળાની ઋતુમાં આ ઝાડો મીઠી સુગંધથી ગામને ભરપૂર બનાવી દેતા.
સવાર પડતા જ, જ્યારે સૂર્યની કિરણો ઝાડના પાંદડાં પર પડતી, ત્યારે આખું ખેતર ઝળહળતું. પવનની હળવી ઝુલણી સાથે પાંદડાં નાચતાં, અને દુરથી પંખીઓના અવાજો આવતાં. ગામના બાળકો આ ઝાડ નીચે રમતા અને ક્યારેક ઝાડ પરથી કૈરી તોડી મજા માણતા.
આ ગામમાં રહેતા હતા કેસરભાઈ. લોકો તેમને “કેસરભાઈ કૈરીવાળા” કહી ઓળખતા. તેમના ચહેરા પર હંમેશા હળવું સ્મિત રહેતું, આંખોમાં કરુણા અને શરીરે મહેનતનો પરસેવો દેખાતો. કેસરભાઈનો દિવસ વહેલી સવારે શરૂ થતો.
કેસરભાઈની સવાર
સવારના અંધકારમાં જ તે ખેતરમાં આવી પહોંચતા. હાથમાં જૂની લાલ ટોપલી, કમરમાં ગમછો, અને માથા પર સફેદ પાગ. ખેતરમાં ફરતા ફરતા તે દરેક ઝાડને હાથ ફેરવીને જોયા કરતા. “આ ઝાડની કૈરી હવે પક્કી થઈ ગઈ છે, આને કાલે તોડીશું,” એમ બોલતા.
તેમને કૈરી સાથે પ્રેમ હતો. તેઓ માનતા કે દરેક કૈરી માત્ર ફળ નહીં, પણ લોકોના ચહેરા પર સ્મિત લાવવાનું માધ્યમ છે.
ગામમાં અફવા
પરંતુ ગામમાં એક અફવા ફેલાઈ હતી. લોકો કહેતા—“કેસરભાઈ માત્ર કાયદેસર વેપાર કરતા નથી, તેઓ રાત્રે ગુપ્ત રીતે કૈરીના થેલા છુપાવીને ગેરકાયદેસર વેપાર પણ કરે છે.”
કેટલાક લોકો તેમના વિરોધી હતા, કહેતા—“આ માણસ પૈસા કમાવવા બધું કરે છે.”
પણ કેટલાક લોકો તેને દેવ સમાન માનતા, કેમકે કેસરભાઈ હંમેશા ગરીબોને મફત કેરી આપતા, શાળાના બાળકો માટે પુસ્તકો ખરીદતા અને વૃદ્ધોને દવાઓ આપતા.
પ્રથમ દૃશ્ય – ગરીબ બાળકી
એક સાંજનું દૃશ્ય ખૂબ યાદગાર. સૂર્ય અસ્ત થવા જઈ રહ્યો હતો, આકાશ લાલ-સોનેરી રંગમાં રંગાઈ ગયું હતું. ખેતરમાં કામ પૂરૂ કરી, કેસરભાઈ કૈરીના થેલા ગોઠવી રહ્યા હતા. એ સમયે એક નાની ગરીબ બાળકી ધીમે ધીમે આવી અને જમીનમાં પડેલી કૈરી ઉઠાવી.
કેસરભાઈ હળવો હસ્યા અને કહ્યું—
“બાળક, આ કૈરી રાખી લે. તું ખાશે તો મને આનંદ થશે. આ ફળો માત્ર પૈસા માટે નથી, આ લોકોના જીવનમાં મીઠાશ માટે છે.”
બાળકીની આંખો ખુશીમાં ચમકી ઉઠી. આ દૃશ્ય જોઈને ગામના લોકો સમજી ગયા કે કેસરભાઈનું હૃદય અલગ છે.
પોલીસનો પ્રવેશ
થોડી જ વારમાં ગામમાં નવા સબ-ઇન્સ્પેક્ટર આવ્યા—અજય પંડ્યા. યુવાન, ઊર્જાવાન, અને ન્યાય માટે પ્રતિબદ્ધ. તેમના ચહેરા પર કડકપણું હતું, પરંતુ આંખોમાં સત્ય માટેનો તેજ ઝળહળતો.
ગામમાં આવતા જ તેમને અનેક ફરિયાદો મળી—“અહીં ગેરકાયદેસર કેરીનું વેચાણ થાય છે.”
અજયએ વિચાર્યું—“મારે આ તપાસવી જ પડશે.”
રાત્રિનું દૃશ્ય
એક અંધારી રાત્રે, ચાંદનીમાં ગામના ખેતરો ઝળહળતા હતા. પવનમાં પાંદડાં હળવેથી હલતાં, પાંખિયાં ચિચિયારા પાડતાં, અને વચ્ચે વચ્ચે કૂતરાનો અવાજ આવતો.
અજય ખેતરના ખૂણામાં છુપાયો હતો. તેના હાથમાં ટોર્ચ બંધ, આંખોમાં સતર્કતા. દૂર તેણે જોયું કે કેસરભાઈ થેલો લાવી રહ્યા છે અને કેટલાક વેપારીઓને ગુપ્ત રીતે આપી રહ્યા છે.
પરંતુ એ જ સમયે, અજયએ બીજું દૃશ્ય પણ જોયું—કેસરભાઈએ એક થેલો ખોલીને ગરીબ સ્ત્રીને કહ્યું—
“આ કૈરી બાળકો માટે રાખજે, તને બજારમાં જવાનું કષ્ટ નહીં કરવું પડે.”
આ જોઈને અજય વિચારી ગયો—“આ માણસ માત્ર વેપાર નથી કરતો, પણ લોકોના જીવન માટે પણ કામ કરે છે. કાયદાની દ્રષ્ટિએ આ ખોટું છે, પણ માનવીય દ્રષ્ટિએ સાચું છે.”
અજયનો દ્વિધા
અજય પાછો ફર્યો, પણ આખી રાત્રે ઊંઘી શક્યો નહીં. તેના મનમાં પ્રશ્નો—
“શું હું આ માણસને પકડી લઉં? કે તેની મદદ કરું? કાયદો એક છે, પરંતુ માનવતાનું પણ મહત્વ છે.”
મુલાકાત
અગાઉના દિવસે અજય સીધા કેસરભાઈને મળવા ગયા. ગામના લોકો આશ્ચર્યથી જોઈ રહ્યા—“હવે શું થશે?”
અજય ગંભીર અવાજમાં બોલ્યા—
“કેસરભાઈ, તમારો વ્યવસાય કાયદા મુજબ ખોટો છે. પરંતુ તમારી મદદ જોઈને હું ચોંકી ગયો છું. જો તમે કાયદેસર રીતે વેપાર શરૂ કરો, તો હું તમને મદદ કરીશ.”
કેસરભાઈ થોડા સમય માટે ચૂપ રહ્યા. પછી હળવું સ્મિત કરીને કહ્યું—
“અજય સાહેબ, જો લોકો માટે ફાયદો હોય, તો હું કાયદાની દિશામાં ચાલવા તૈયાર છું. કૈરી મીઠી છે, તો મારું કામ પણ મીઠું હોવું જોઈએ.”
નવો આરંભ
કેસરભાઈએ ગામના કેન્દ્રમાં નાની દુકાન ખોલી. લોખંડની ટેબલ, રંગીન થેલા, અને દુકાનની બાજુમાં લટકતા કૈરીના ઝુમખા. ગામના લોકો હવે કાયદા મુજબ કૈરી ખરીદી શકે.
બાળકો ખુશ થઈને બોલતા—“કેસરભાઈ વાળી કૈરીમાં સ્વાદ પણ છે, અને પાઠ પણ.”
સૂર્ય અસ્ત થતો હતો, આકાશમાં લાલ આભા, ખેતરમાં પવનની લહેરો, અને ગામમાં આનંદ. કેસરભાઈ હવે માત્ર વેપારી નહોતા, તેઓ ગામના “સત્યનિષ્ઠ કૈરી કિંગ” બની ગયા હતા.
--
