सप्तरंगी गंध
भाग १: माधवाची जीवनयात्रा
चंद्रपूरच्या डोंगरदऱ्यात लपलेल्या एका छोटेसे गावात माधव आपल्या कुटुंबासोबत राहत होता. त्याचा जीवन एक साध्या पण गहिर्या अनुभवांनी भरलेलं होतं. माधव एक शेतकरी होता, पण त्याच्या आयुष्यात केवळ शेताच्या कष्टांपेक्षा जास्त काही होतं. त्याच्या शेतातल्या हरवलेल्या मातीच्या गंधाशी जोडलेली एक गहरी जाणीव होती — “जीवन म्हणजे फक्त शारीरिक कष्ट नाही, तर मनाची शांतता आणि आत्मिक समाधान आहे,” तो कधी तरी स्वत:शी म्हणायचा.
पण माधवचं मन कधीच शांत असायचं नाही. कधी त्या उंच डोंगरावरून खाली दिसणाऱ्या झाडांच्या वाऱ्यांमध्ये हरवलेलं, तर कधी शेतात काम करत असताना त्याच्या हातात माती कशी पिळवली जाते, यामध्ये उलझलेलं. त्याला सदैव एक प्रश्न सतत डोक्यात घिरत होता: "आयुष्याचा खरा उद्देश काय आहे?"
माधवचं जीवन साधं होतं, पण ते त्याला उंचवट्यावर नेण्याचा प्रयत्न करत होतं. त्याचं काम शेतात, कुठल्या ना कुठल्या समस्या सोडवण्यात, घरासाठी तेच तेच पुरवण्यात लागलं होतं. शेतात तो थोडा थोडा करत आपला भाग रेंगाळत चालला होता. शहरी माणसाच्या सहलीसाठी तो गावावरच्या जीवनाच्या सुखी परिपूर्णतेला मागे ठेवत वावरत होता. त्याचं आयुष्य काही प्रमाणात लहान जणं घेतंच थांबलेलं होतं, पण त्याच्या मनात काहीतरी होतं.
कधी कधी माधव शेतात उभा राहून विचार करत असे. एक कोवळा मोजा असलेल्या गंधाशी जोडलेला, घरी परत येताना त्या मातीच्या दर्या सगळ्या कधी थांबलेल्या गोष्टीच्या गंधात दडलेल्या असायच्या. "माझं काम खरंच कसं आहे?" त्याचा प्रत्येक दिवस त्या गंधात गुंतलेला, त्याच्या कुटुंबाशी जडलेला, कधी हसतमुख आणि कधी कठीण प्रसंगी मनाशी बोलत असायचा.
त्याचं आयुष्य हळूहळू शेतकऱ्याच्या साध्या दृष्टीने त्याच्या मनात जागा बनवत होतं. चंद्रपूरच्या पाटील काका, एक निवृत्त अधिकारी, माधवला नेहमी सांगायचे, "माधव, तुम्हाला लक्षात येईल, शेती म्हणजे जीवनाची कला. तिच्यात लपलेलं जे गंध आहे, तेच जीवनाची खरी समझ आहे." कधी माधव त्यांच्या या बोलण्यांमध्ये हरवला असावा, पण या बोलण्यांनी त्याला एक गोडसा अर्थ दिला होता.
भाग २: विठोबाचा साक्षात्कार
माधवचं जीवन नेहमी एकाच रुळावर जात असलं तरी त्याच्या आयुष्यात एक व्यक्ती अशी होती ज्याने त्याच्यावर एका वेगळ्या धाग्याने परिणाम केला होता. ती व्यक्ती होती विठोबा. विठोबा हे एक वयस्कर शेतकरी होते, जणू ते गांवाच्या मातीची मूळ असावी असं काहीतरी, ज्याने त्या गावातल्या प्रत्येक व्यक्तीला आपला शिरजोर विचार दिला होता. विठोबा साध्या आणि परिष्कृत विचारांतून जगत होते. शेतकाम, शारीरिक कष्ट, शिवारात एकटा बसून दिसणारं ते साधं जीवन, याचं अत्यंत गहिरं अर्थ विठोबा त्यांच्या संवादामध्ये भरलेलं होता.
माधव विठोबासोबत खूप वेळेपर्यंत बसून गप्पा मारायचा. विठोबा कधी जरा बोलून सांगत, “माधव, शेतामध्ये फुलांची वाट पाहणं ही आपली बाब नाही. ती फुलं आपल्याला मिळवण्याची काळजी आहे, पण तुमचं रुतू साधा असावा, आपला असणारा विश्वास." विठोबाच्या या बोलण्यात एक प्रकारचा गोडसा धीर होता. त्यांच्यात असं काहीतरी होतं की विठोबा त्याला नेहमी मार्गदर्शन करत होते. “एक गोष्ट लक्षात ठेवा, माधव, जोपर्यंत आपल्या मनाच्या मातीची गंध घेत नाही, तोपर्यंत दुसऱ्या व्यक्तीचा गंध घेणं अशक्य आहे.”
माधवच्या जीवनात विठोबाचा साक्षात्कार एक वेगळाच मार्ग उघडणार होता. त्याला कळायला लागलं की प्रत्येक शेतकरी, प्रत्येक कामगार, प्रत्येक माणूस एका गंधाने जिवंत असतो. ते गंध जीवनाच्या साधेपणातून उगवतो.
भाग ३: आंतरंगातील शांती
काही महिन्यांनी, माधवचं जीवन संपूर्णपणे बदललं. शेतकाम करत असताना त्याला जे आवडत होतं, ते पहायला मिळालं. शाळेत शिकलेल्या ज्ञानाने त्याला शेतात येणाऱ्या पीकांचं समजूतदार मुल्य कसं मोजावं हे शिकवलं. त्याच्या मनाच्या गंधाने एक वेगळी दिशा घेणं सुरु केलं.
साधेपणाचा अर्थ तो तेव्हा कळला, जेव्हा शेतात काम करत असताना, झाडांच्या पानांमध्ये कधी तरी सूर्यकिरणाचा गंध यायचा. कधी तरी रात्री वाऱ्याच्या स्वरांत त्याला एका वेगळ्या विश्वासाची जाणीव व्हायची. हे सर्व आंतरंगाच्या शांततेतून, त्या एका क्षणात असणाऱ्या गंधाशी जोडलेलं होतं.
माधव आज त्याच्या शेतात काम करताना, त्या शेतातल्या गंधाची आणि त्या ठिकाणच्या मातीची पुन्हा एकदा जोड घेत होता. एक असा शेतकरी, जो कधी काळी वेळ न गमावणारा, आता आपला वेळ शेतातल्या एका फुलाची कदर करत असल्याचा अनुभव घेत होता. त्या फुलाच्या ओठावर चंद्रपूरच्या झाडांच्या गंधाची शांती होती.
भाग ४: माधवाची गोधी
माधवच्या जीवनात आता एक नविन धारा आल्याचं तो जाणू लागला. त्याचं मन, शेतातील फुलांमधून, झाडांच्या पाण्यातून कधी उमठणारं गंध घ्यायला लागलं होतं. त्याच्या आईच्या सांगण्याप्रमाणे तो कितीतरी वेळ शांत असायचा. "कधी तरी तुमच्या गंधावर विचार करा," ती त्याला म्हणायची. माधव आज उभा राहून त्या शेताच्या उंचावर उभा होता.
शांती कधी साध्य होईल? शेतकऱ्याच्या हसऱ्या चेहऱ्यावर गंध वळण घेतो!
