ભાગ 6. શ્વાસમાં વસેલું નામ
⬇️
"શ્વાસમાં વસેલું નામ" એ સંકેત આપે છે કે કોઈ એક વ્યક્તિ એવું જીવનનો ભાગ બની જાય છે કે તેનું નામ બોલવું પણ ન પડે — કારણ કે એ શ્વાસની જેમ દિન-પ્રતિદિન, પળ-પળમાં જીવાય છે. એ નામ હવે ઔપચારિક ઓળખ નથી, એ તો એક અદૃશ્ય સ્નેહસૂત્ર છે.
📖 "જ્યાં શબ્દો પણ શરમાય જાય"
જેમજ વૃક્ષ પોતાની ડાળીઓમાંથી પાંખીઓની વાણીઓને સ્વીકારી લે છે, તેમ દક્ષા હવે પોતાનું દિલ ખુલ્લું રાખતી હતી — કોઈ વિસર્જન વગર, કોઈ અપેક્ષા વગર.
સાંજની શીતળ પવનની સાથે એએ પોતાના નવા પુસ્તકના ટાઈટલ વિશે વિચાર્યું: "પ્રેમ, તું બોલ ન પડતો, પણ તું હતો... મારા દરેક શ્વાસમાં."
પુષ્ટિ silently એનું observing કરતી રહી. હવે એ મમ્મીને એક સ્ત્રી તરીકે જોતી હતી – એક એવી સ્ત્રી, જે હવે તૂટતી ન હતી, પણ તૂટી પછી ઉજળી હતી.
📖 "રેહાનનો ખૂમાર અને પુષ્ટિની શરમ"
પુષ્ટિનો અને રેહાનનો સંબંધ હવે ખુલ્લો હતો. કોલેજની એક વાર્તાસભામાં રેહાને પોતાની વાત જણાવતી વખતે કહ્યું:
"જ્યારે કોઈ તને તારા સૌથી ખાલીપા દરમિયાન પકડે, તારી નજરથી તને ચહે… ત્યારે એ પ્રેમ નથી, એ તો ઓળખ છે."
બધા અચંબામાં હતા. રેહાને મંચ પરથી નીચે આવીને પુષ્ટિને કહ્યું, "તું જાણે છે ને, હું કોને જોઇને બોલ્યો?"
પુષ્ટિએ ચુપચાપ એની આંખોમાં જોયું અને હળવું બોલી, "હું તારી આંખોમાં જેટલું જોઈ શકું છું, તેટલું તો મને آئનામાં પણ દેખાતું નથી."
📖 "મમ્મી અને પુષ્ટિ વચ્ચે શૂન્ય નહી રહ્યું"
એક રાત્રે, પુષ્ટિ પજામા પહેરીને દક્ષાની બાજુમાં આવી ને સૂઈ ગઈ. "મમ્મી, એક વાત કહું?" "બોલ બેટા..."
"હું જરાય ન ভয় ન લાગતો... હવે હું જો ક્યારેક તૂટી પડીશ પણ, મને ખબર છે તું ભેગી કરી લેશે."
દક્ષાએ ઓરછા પ્રકાશમાં પુષ્ટિને નજર કરી. "મારે તને તૂટવા નહીં દેવી, પણ તું તૂટી તો પણ હું તારા દરેક તૂકડાને પ્રેમથી ચુંબન કરીશ."
એ રાત્રે neither mother nor daughter slept. They breathed together — in the rhythm of love.
📖 "શબ્દોને પણ પ્રેમ લાગતો હતો"
દક્ષાના પુસ્તકનું પ્રકાશન થયું. નામ હતું: "એ નામ જે કદી બોલાયું નહીં"
લોકોએ પુસ્તક લોભથી ખરીદ્યું. દરેક પાના પર લાગણીઓ નાચતી હતી.
પ્રેસકૉન્ફરન્સમાં એક પત્રકારએ પૂછ્યું: "મેડમ, કોણ છે એ નામ જેને તમે કદી બોલ્યું નથી?"
દક્ષાએ સ્મિત કરતાં કહ્યું: "એ તો તમારા દરેકના હૃદયમાં છે. જે નામ તમે શ્વાસથી જુદું ન કરી શકો — એ જ તો સાચું નામ છે. એને બુલાવાની જરૂર નથી હોતી, એ જ ઊંઘમાં, એ જ ચુપમાં, એ જ દિલધડકનમાં જીવતો રહે છે."
📖 "રેહાન અને પુષ્ટિ — સંબંધોની ઊંચી સરહદે"
પુષ્ટિ અને રેહાન હવે એકબીજાની નજરે નઝરથી નહીં, શ્વાસે શ્વાસે મળતા. તેઓ લગ્ન માટે પણ વિચારતા હતા, પણ કોઈ દબાણ વગર.
એક દિવસ રેહાનએ પુષ્ટિને કહ્યું: "હું તને લગ્નમાં નહીં બંધાવી શકું. તું મારી સાથે રહી તો એ તારા સંકલ્પથી રહે, ક્યારેય સંજોગથી નહીં."
પુષ્ટિએ એની આંખો ભીની કરીને કહ્યું, "એટલે જ તો તું મારી ઓળખ બની ગયો છે... બાંધવી ન પડે, તો જ એ સાચી સાથે હોય છે."
📖 "મમ્મી, તું સ્ત્રી છે, મહાત્મા નથી"
દક્ષા આજે થાકી ગઈ હતી. એનું શરીર મોભાઈ ગયું હતું. પુષ્ટિએ પાણી આપી કહ્યું:
"મમ્મી, તું મને બસ લાગણી આપી, પોતાને કદી રેકવરી નહીં આપી. તું સ્ત્રી છે, તને પણ રડવાનો અધિકાર છે. તું મહાત્મા નથી."
દક્ષાએ પુષ્ટિને નજર કરીને કહ્યું, "પણ જો હું તૂટતી, તો તને કઈ રીતે બચાવત... પોતાને બચાવવા માટે, પોતાને ભૂલી જવું પડ્યું."
પુષ્ટિએ હાથ પકડીને કહ્યું: "હવે તો તું બચી ગઈ ને? હવે તો તું જીવી શકે ને?"
દક્ષાએ આંસુભીનું સ્મિત આપી કહ્યું, "હા બેટા. હવે હું જીવીશ... એકદમ પુરી રીતે. તારી જેમ."
📖 "એકલા હોવાનો અર્થ હવે બદલાયો"
રાત્રે એકલા બેઠા દક્ષાએ પોતાની આજે સુધીની સફરને ચુપચાપ જોયી — પાછળથી નહીં, સામે બેઠી ભીતરથી. પહેલાં એકલતા રડાવતી હતી, હવે એ શાંત થવા માટે જરૂરિયાત બની હતી.
પુષ્ટિએ પૂછ્યું: "મમ્મી, તું ઘણા વખતથી મૌનમાં રહે છે, ઠીક છે ને તું?"
દક્ષાએ હળવી હસીને જવાબ આપ્યો: "હા પુષ્ટિ, હવે હું શબ્દોને મોખરે રાખવાને બદલે, શ્વાસોથી વાત કરું છું. મૌન સાથે વાતો વધુ સ્પષ્ટ થાય છે."
એ વાત પુષ્ટિએ તરત સમજાવી નહીં, પણ એ એના હૃદયમાં ઉતારી ગઈ.
📖 "સ્નેહ જે દોરી રહ્યો છે – વાણીએ નહીં, લાગણીએ"
દક્ષાને હવે એક નવો રીડર વર્ગ મળ્યો હતો – એવા લોકો જેમના જીવનમાં ખાલીપા હતા, અને એ ખાલીપાને એના શબ્દોથી ભરી શકાતા હતા. અચાનક એક ઇમેઇલ આવ્યો:
"તમારું લખાણ મારે માટે એક જીવતો આરામઘર છે. હું પણ એક માતા છું, જેમણે પોતાને ભૂલી દીધું હતું. હવે ફરી પોતાના શ્વાસોની વસ્તી શોધી રહી છું."
દક્ષાએ તરત કોઈ જવાબ ન આપ્યો, પણ એનું હૃદય ધબક્યું. એ લખાણ હવે એક 'કાર્ય' ન હતું, એ કોઈ અજાણાને જીવવાનો હિંમત આપતું 'પ્રેમપત્ર' હતું.
📖 "રેહાનના પત્રો જે પુષ્ટિ વાંચતી રહી"
શહેર બદલી ચૂક્યા પછી રેહાન અને પુષ્ટિ હવે દર અઠવાડિયે પત્રો લખતા. મોબાઇલ મેસેજ કરતા નહીં, પણ કાગળના પત્રો. રેહાન લખતો:
"પુષ્ટિ, જ્યાં તારી નજર મારી નથી થતી, ત્યાં પણ તું મને જોતી રહે છે. હું આજે તારા માટે ઘડીભર માટે પણ વિચારીને જીવો છું. તું નથી, પણ તું જ છું."
પુષ્ટિએ એ પત્ર પોતાની જમણા હાથે હૃદય પાસે રાખ્યો અને આંખો બંધ કરી. એ પળમાં રેહાન હાજર હતો – ભલે દેહથી નહીં, આત્માથી.
📖 "મમ્મી હવે ખાલી નથી રહેતી"
એક રવિવારના સાંજે દક્ષા પોતાના ઘરના પર્વત જેવી શાંતી વચ્ચે કોફી લઈ રહી હતી. તેની સામે કોષ્ટક પર ત્રણ પુસ્તકો, એક ખુલ્લું પૃષ્ઠ અને એક મોંઘું કાગળ હતું – નવું પુસ્તક લખવાનું શરૂ કર્યું હતું:
શીર્ષક: "મૌનના સંગાતી"
એ લખતી રહી: "સાંજ ત્યારે સુંદર લાગે છે, જયારે કોઈ તેની સાથે વાત કરતું નથી. કેમકે એની સુંદરતા અવાજમાં નહિ, હાજરીમાં છે. હું હવે હાજર છું – મારી સાથે."
📖 "પુષ્ટિની અંદર માતૃત્વ ખીલવા લાગ્યું"
પુષ્ટિ હવે રેહાનથી ખૂબ નજીક તો હતી, પણ સાથે તેની અંદર એક જુદો વિષય પણ ખીલતો ગયો — સંવેદનશીલતા. એક દિવસ જ્યારે તેણે એક બાળકીને સડક પર રડતાં જોયી, એ બાળકીને લઇ જઈને સ્કૂલના શેલ્ટર હોમ સુધી પહોચાડી. એને જોયે રેહાને કહ્યું:
"તને જોઈને લાગે છે કે દક્ષાબેનના લોહીમાંથી જ આ પ્રેમની નદી વહે છે. તું જ નથી, તું એનું આગળનું પાન છે."
📖 "દક્ષાની આંખોની અંદર છુપાયેલો હિમાલય"
સાંજના આઠ વાગે દક્ષા બાલ્કનીમાં બેઠેલી હતી, અંદરથી પુષ્ટિ કોલ કરી રહી હતી — "મમ્મી, રેહાન આવે છે. તું પહેલી વાર એને સાચા અર્થમાં ઘરે મળ."
દક્ષાએ ઘડીભર માટે આંખો બંધ કરી. અંદર એક અજીબ શાંતિ હતી. હવે એ પુષ્ટિની પસંદ સામે શંકા નહિ, એક વળગણ લઈને ઉભી હતી.
દક્ષાએ પોતાને зеркало સમક્ષ જોઈને કહ્યું: "હું તૈયાર છું. હવે મારો સહારો તું છે, તારો નહીં."
📖 "ઘર જે હજી તહેવાર થવાનું બાકી હતું"
રેહાન આવ્યા એ ઘડી ઘરમાં માનસિક ઊર્જા ફાટી નીકળી. દક્ષાએ પરિચયમાં મોટું કંઈ કહ્યું નહીં. માત્ર એટલું:
"આયુષ્યમાન ભવ. તું એ છે જે મારી પુત્રીને પોતાને મળવા આપી શકે."
રેહાન હળવેથી હસ્યો. "તમે જે શીખવ્યું છે, એમાં હું અવાજ નહીં, હાજરી બનવા આવ્યો છું."
એ દિવસથી ઘર તહેવાર જેવું લાગતું ગયું.
📖 "જ્યાં શ્વાસ અને નામ વળી એક થાય"
પુષ્ટિ અને રેહાન હવે લગ્ન માટે ઘડીયાળ નક્કી કરી રહ્યા હતા. પણ લગ્નનું મહત્વ હવે 'સમારંભ' ન રહ્યું. તેઓ બંને એકબીજાના પરિવારને પોતાનો બનાવવાનું કામ કરી રહ્યા હતા.
દક્ષાએ લગ્ન માટે ભેટમાં એક પુસ્તક આપવાનું નક્કી કર્યું:
શીર્ષક: "મારી પુત્રીનું નવું નામ: પોતે જ પોતે"
એમાં લખ્યું હતું: "મારી પુત્રી હવે મારી પુત્રી નથી — એ પોતે પોતાનો ભવિષ્ય બની ગઈ છે. અને રેહાન, તું એ ભવિષ્યમાં પ્રકાશ છે."
📖 "મૌનના લગ્નમાં શબ્દોના આશીર્વાદ"
લગ્ન એક સંતુલિત સમારંભ હતો — કોઈ ઘનઘોર સંગીત ન હતું, પણ સૌની આંખોમાં સંગીત હતું. કોઈ નેતા ના બોલ્યા, પણ દરેક હૃદયે આશીર્વાદ આપ્યા.
દક્ષાએ કહ્યું: "જ્યાં લગ્ન અવાજથી નહિ, ભવિષ્યના વિશ્વાસથી થાય — એ ધર્મ છે."
એ પળે, ઘડીયાળ રોકાઈ ગઈ હતી, અને સમય નવી દિશામાં વહેતો થયો.
📖 "શ્વાસમાં વસેલું નામ – હવે એમના શ્વાસમાં પણ છે"
વર્ષો બાદ, એક સાંજ દક્ષા બાલ્કનીમાં પુષ્ટિના દીકરાને સાથે લઈ બેઠી હતી. બાળકે પૂછ્યું:
"નાની, તું શા માટે આખો દિવસ શાંત રહે છે?"
દક્ષાએ એને ટપકી મારતાં કહ્યું: "કારણ કે હવે મારે બધું બોલવાનું નથી પડતું, મારી આસપાસના લોકો મને વાંચે છે. એEnough છે."
બાળક હસ્યું, એની આંખોમાં માતાની જેમ તૃપ્તિ હતી.
📘 અંત — જે શ્વાસે નામ ધારણ કર્યું છે, એ હવે શાશ્વત લાગણી છે. હવે આવતા ભાગમાં નવી દુઃખ-સુખની પાંખો ખુલશે...
