વિરાટગઢ ગામે એક નાનકડું ઘર હતું. ત્યાં રહેતો હતો એક વૃદ્ધ પુરુષ – હરિભાઈ. ઉંમર એના માથાના સફેદ વાળો જેટલી નથી, પણ અનુભવોની ઊંડાઈમાં તે ઘણા યુવાનો કરતા પણ વધુ જીવંત હતો. જીવનનો ઘણો લાંબો રસ્તો તેમણે પાર કર્યો હતો – ગુમાવણાંઓનો, જીતનો, પ્રેમનો, પસ્તાવાનો... અને આશાનો.
દરરોજ સવારે હરિભાઈ પોતાના ઘરની ઓરખી બારી ખોલીને બેસી રહેતા. સામે ઝાડ, પંખીઓના કલરવ, પતંગિયાંની પાંખોની હલચાલ અને પછીએ ઊગતા સૂર્યને જોઈને તેઓ હળવી સ્મિત સાથે ચા પીતા. એ માટે આ સવાર કોઈ સામાન્ય સવાર નહોતી, એ જીવવાની એક નવી તક હતી.
🍃 ભાગ ૧: બાળપણ – નિર્દોષ પળો
હરિભાઈના બાળપણની યાદો એમના મનમાં આજેય તાજી હતી. એક વખત, વરસાદી મોસમમાં, શાળા છોડીને તેઓ માળા નદી પાસે દોસ્તો સાથે પલળવા ગયા હતા. માળાની ઝરણ જેવી ધારાઓ અને કીચડથી ભરેલી પાંખડીઓમાં ખૂદને ઢોળતા બાળકોના આનંદમાં સમય વીતી જતો. એમનો સૌથી પ્રિય દોસ્ત હતો નટુ – ચંચળ, છલકાતા મોજપલ – જે હંમેશાં કહે: “જીવન, હરિ, એક સફર છે, મજા લઇને જીવ.”
ક્યાં ખબર હતી કે એ નટુ છઠ્ઠા ધોરણ પછી શાળામાં નહીં આવે. નટુના પિતા એક અકસ્માતમાં મૃત્યુ પામ્યા અને પરિવાર શહેરમાં સ્થળાંતરિત થયો. એ દિવસથી હરિભાઈને જીવનનો પહેલો પાઠ મળ્યો – દરેક આનંદી પળ પણ તાત્કાલિક હોય છે. તેની કિંમત જીવતાં શીખો.
🌱 ભાગ ૨: યુવાની – સપનાઓ અને સંઘર્ષ
યુવાવસ્થામાં હરિભાઈએ શિક્ષણ માટે શહેરની ખાખ ખાધી. અમદાવાદના કોલેજમાં તેમણે અંગ્રેજી સાહિત્યમાં બી.એ. કર્યું. ગ્રંથાલયમાં બેઠા બેઠા એમને જીંદગી અને સાહિત્ય વચ્ચે સંબંધ સમજાતો ગયો. તેમને મેઘાણી, ઝવેરી અને રવીન્દ્રનાથના લેખનનો ભરપૂર અભ્યાસ કર્યો. કલાને જીવતંત્ર બનાવવાનો ખ્વાબ જન્મતો ગયો.
પારિવારિક દબાણે તેમને નોકરી પસંદ કરવી પડી. એક પ્રાથમિક શાળાના શિક્ષક તરીકે તેમનો આરંભ થયો. પ્રથમ પગાર મળ્યો ત્યારે – માત્ર ૬૨ રૂપિયા – પણ તેમના માટે એ મહેનતની કમાણી હતી.
એ જ શાળામાં તેમને મળ્યા રેખાબેન – ગુજરાતી શિક્ષિકા – પ્રેમ, સહકાર અને સાહિત્યની સહયાત્રી. બંનેએ એકબીજામાં જીવનનો સાચો અર્થ શોધી કાઢ્યો. લગ્ન થયા. નાનકડી ઘરમાં જીવનની મોટી સપનાવાળી શરૂઆત થઈ.
🌸 ભાગ ૩: પિતૃત્વ – જવાબદારી અને પ્યાર
હરિભાઈ અને રેખાબેનને બે સંતાન થયા – કિરણ અને ભારતી. બંનેની સાથે જીવને નવી ઢાળ લીધી. બાળકોને મોટું કરવું એ જાણે ફરીથી પોતાનું બાળપણ જીવવું હતું. શાળાની નોકરી અને ઘરની જવાબદારીઓ વચ્ચે પણ હરિભાઈ દરરોજ બાળકો માટે રાત્રે વાર્તાઓ કહતા. ક્યારેક પાંજરાવાળી પરીઓની, તો ક્યારેક રાજવી શૂરવીરોની.
કિરણ એન્જિનિયર થયો અને દુબઇ ગયો. ભારતી શિક્ષિકા બની અને અમદાવાદ સ્થાયી થઈ. બંને સંતાન પોતાનું જીવન જીવી રહ્યા હતા. પણ આજે જ્યારે વૃદ્ધ અવસ્થાએ દંપતિ એકલા હતા, ત્યારે જીવન ફરીથી શાંત થતું જઈ રહ્યું હતું. પત્રો, ફોન અને વિડિયો કોલ – છતાં “સાથે હોવાનો અહેસાસ” ક્યાંક ખૂટતો હતો.
🍂 ભાગ ૪: વિદાય – એકલો પડતો વૃક્ષ
જીવનનું આખરી ચોપડું તો રેખાબેનની બિમારીથી શરૂ થયું. ક્યારેક એટલી હસતી એવી રેખાબેન હવે હૉસ્પિટલના બેડ પર પડેલી હતી. લીવરની સમસ્યાને કારણે તબિયત ધીમે ધીમે ઘટતી ગઈ. આખરે એક સવાર આવી... જ્યાં ચાની નાની વાટકી શૂન્ય રહી... અને બાજુનો ખાલી ખુરશી, શાશ્વત થઈ ગઈ.
એ પછી જીવને નવા રંગ ન જોયા. હરિભાઈએ સાહિત્ય અને બાળવાર્તાઓને પોતાનું એકમાત્ર સહારો બનાવ્યો. ગામના બાળકો સાથે તેઓ વાર્તાઓ વહેંચતા, શીખવતા, હસતા.
🌻 ભાગ ૫: આજે – સાકાર થયેલું જીવન
આજે ૮૦ વર્ષની ઉંમરે પણ હરિભાઈ દરેક સવાર તાજી આંખોથી જુએ છે. દર વર્ષે પોતાના જન્મદિવસે તેઓ એક પત્ર લખે છે – ‘જીવનને’. આ વર્ષે, તેમણે લખ્યું:
> “પ્રિય જીવન,
તું ઘણું કંઈ લઈ ગયો, પણ એથી પણ વધુ આપ્યું.
તું મારા નટુ, રેખાબેન, અને સંતાનોમાંથી પસાર થયો –
મારાં બાળકોના હાસ્યમાંથી જીવ્યો, શાળાના વિદ્યાર્થીઓના નાદમાંથી ગુંજ્યો.
તું એક વાર્તા હતો – જેમાં પ્રેમ પણ હતો, પીડા પણ.
પણ આજ તળે હું કહું છું:
હું તને આખરે… પ્રેમ કરવા શીખી ગયો છું.
તારો,
હરિ”
---
અંતમાં: જીવન એ પળોની એક લટાર છે – કોઈ હસે છે, કોઈ રડે છે, કોઈ ખોવે છે, કોઈ મલે છે. પણ જે જીવ્યા પછી સ્મિત છોડી જાય, એ સાચું જીવન.
