ભાગ 8: પાંખોની ક્ષિતિજ
હવે જ્યાંથી કથા આગળ વધે છે – ત્યાંથી દરેક વાક્ય પાંખના વિસ્તરણ જેવુ છે… ક્યાંક સ્પર્શે છે સપનાને, ક્યાંક તળપદી લાગે છે હકીકતને… અને વચ્ચે છે માયાના અનામ પદચિહ્નો અને જનકના શબ્દોની ક્ષિતિજ.
પાટણના પાનખર જેવા શહેરમાં હવે ફરી વસંત આવી રહી હતી. એ વસંત માત્ર ઋતુમાં નહીં, પણ સંવાદમાં આવી હતી. જનક હવે પાંખની ભાષા ઓળખી ગયો હતો.
પુસ્તક પ્રકાશન પછીના મહિના હવે અત્યંત થાકાવટભર્યા રહ્યા. એનાં પુસ્તકો હવે મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન, કેરળ સુધી પહોંચતા રહ્યા – અને એ વાત દરેક વાચકે લખી મોકલેલી પત્રિકાઓથી સ્પષ્ટ હતી: "આ કથા મારી લાગણી છે… મારા ભવિષ્ય માટે આશા છે…"
જનક એ બધી વાતોને પાંજરે પકડી શકતો નહીં હતો. એક સાંજ એ પોતાની લાઈબ્રેરીમાં બેઠો હતો ત્યારે એક કોલ આવ્યો – લંડનના લિટરેચર ફેસ્ટિવલ તરફથી. આમંત્રણ હતું: “પેનલ ડીસ્કશન: લવ, લૉસ અને લેટર” પર.
એણે નિર્ણય લીધો – હવે એ માયાની વાત વિશ્વભરમાં લઈ જશે.
લંડન યાત્રા અને નવી ઓળખ:
એપ્રિલના પહેલા સપ્તાહમાં જનક લંડન પહોંચ્યો. ત્યાંનું વાતાવરણ ઠંડુ હતું, પણ એનાં અંદરના સંદેશે ગરમાવો આપી દીધો હતો. પેનલમાં એની સાથે હતા રશિયાની એક લેખિકા અને ઈટાલીનો કવિ – જેમણે પોતપોતાના પ્રણયભર્યા દુ:ખ કથાઓ રજૂ કરી.
જ્યારે જનક બોલ્યો ત્યારે આખું મંચ નિઃશબ્દ બન્યું. એણે માયાની ડાયરીમાંથી વાચન કર્યું:
> "હું ક્યાંય રહી શકી નહીં, પણ જે પાનાં મને પકડી લે, એમાં હું જીવું."
આ વાક્યે સમગ્ર શrotaમંડળને સ્તબ્ધ કરી દીધું. સોશિયલ મીડિયા પર એના અવાજની ક્લિપ વાયરલ થઈ. હવે એ માત્ર લેખક નહીં રહ્યો – હવે એ લાગણીનો પ્રતિનિધિ બની ગયો હતો.
માયાનું મૌન હવે ભાષા બન્યું:
લંડનથી પરત ફરી એણે એક નવી શાળાની સ્થાપના કરી: "પાંખો માટે પ્રવેશદ્વાર" – એક એવો સંસ્થાન જ્યાં બાળકો અને યુવાનો પોતાના દુ:ખને લખાણ બનાવી શકે.
પ્રથમ દિવસે એણે માયાનું ફોટો ભીંત પર મૂક્યું. નીચે લખ્યું: "તમે એ પાંખ છો – જેણે ઉડવા માટે મજા આપીને જતા રહો."
પ્રથમ વિદ્યાર્થી – એક અધૂરા વ્યક્તિત્વવાળી છોકરી હતી – એણે લખ્યું:
"મારા પપ્પા ગઈ કાલે ગયા… પણ આજે હું તેમની યાદમાં લખી શકું છું, એટલે લાગે છે કે એ અહીં છે."
જનકના દિલમાં કંઈક પિગળી ગયું. એ જાણતો હતો, પાંખ હવે એની નહીં રહી… હવે એ પાંખ સૌની હતી.
શ્રદ્ધાંજલિનો દિવસ:
એમના પુસ્તક "શબ્દો વચ્ચે રહેલી છાંયો" ના 100માં પ્રકાશન દિવસે એક ખાસ કાર્યક્રમ રાખવામાં આવ્યો. ત્યાં પાટણથી લઈને પેરીસ સુધીના કેટલાય વાચકો આવ્યા.
એ દિવસે જાહેર કરાયું – માયાનું અંતિમ અવાજ અને ફોટો લઈને જનક એક ડોક્યુમેન્ટરી બનાવશે: "એક પાંખ મારી… એક પાંખ તારી"
અને એ આખું યાત્રાવૃત્તાંત માયાની અવાજ સાથે શરૂ થાય:
> "મારે કોઈએ ઓળખી લેવા ની જરૂર ન હતી… હું તો એ શોધી રહી હતી જે લખે… જ્યાં હું જીવું."
સત્યનો પછડાટ:
પણ જ્યાં પ્રેમ હોય ત્યાં વિસર્જન પણ હોય. એક અચાનક દિવસ – એક જૂનો મિત્ર મળ્યો – જે જાણતો હતો કે માયા ક્યારેક સ્વિત્ઝરલેન્ડ ગયેલી હતી – અને ત્યાં એનું સારવાર ચાલી રહ્યું હતું.
એણે એક દસ્તાવેજ આપ્યો – જેમાં લખેલું હતું: "માયા દમનગ્રસ્ત હતી. એને ખબર હતી કે એ ટકી નહીં શકે. તેથી એ બધું છોડી ગઈ."
જનક આંખ ભરાઈ ગયો. એણે એટલાં વર્ષોમાં માયાને મૃત્યુ પામેલી માની નહોતી… એ એને યાદોમાં જીવતી રાખી હતી. પણ આજે… એ જાણતો હતો – માયા હવે અવાજ બની ગઈ છે. શબ્દ બની ગઈ છે.
એજ તો એનું યથાર્થ સ્વરૂપ હતું – અક્ષરબધ્ધ અસ્તિત્વ.
ભાગ 8 નો અંતિમ સંદેશ:
પ્રેમ એ નથી જે શરીર સાથે રહે. પ્રેમ એ છે જે યાદ, લખાણ, અવાજ, અને વાચનમાં જીવે. માયા જેવી પ્રેમિકાઓ મૃત્યુ પામતી નથી – એ લખાણ બની જાય છે.
અને જનક જેવા પ્રેમીઓ – એને પાંખ આપી દે છે…
