“शब्दांच्या पलीकडचं नातं”
१. सकाळचे उसासे:
अविनाशची सकाळ साधी असायची. दूध तापवताना त्याचा एक हात साखरेच्या डब्यात, दुसरा रेडिओच्या स्विचवर.
आकाशवाणीवर “भूप” राग वाजायचा. पण आत घरात मात्र, एक शांत धग होती – ज्याला शब्द नसेत.
आर्या उठायची. ओल्या केसांतून पाणी पुसत, चहा प्यायची. तोंडात चार शब्द.
कधी “साखर कमी आहे,”
कधी “फुलं आणलेस का?”
कधी काहीही नाही.
तसं ते दोघं खूप प्रेम करणारे नव्हते, की दरदिवशी गुलाब देणारेही नव्हते. पण एकमेकांशिवाय अस्वस्थ व्हायला लागले होते. ते नातं... ते होतं. एक अनोळखी शांतताच त्यांचं प्रेम होतं.
२. सहा वर्षं:
"अव्या... का होत नाही आपल्याला मूल?" ती एक दिवस विचारलं.
तेव्हा त्याने तिच्या केसांमधून हात फिरवला आणि म्हटलं,
"कदाचित देव आपल्याला दुसऱ्याच प्रकारचं आई-बाबा बनवायचं ठरवत असेल."
ती हसली नाही. पण रडलीही नाही.
३. डॉक्टरांची खोली:
"माझ्या मते, Mrs. Arya ला गर्भधारणा होण्याची शक्यता फारच कमी आहे," डॉक्टर म्हणाले.
अविनाशने एक नजर तिच्याकडे टाकली.
ती खुर्चीवर टेकलेली होती, पण डोळ्यांत पोकळ वादळ होतं.
तो उठला, तिच्या शेजारी बसला आणि म्हणाला –
"चला, आपल्याला पुन्हा एकदा इंद्रायणीला भेट द्यायचीय. मागच्या वेळी वड्यांचं पाणी प्यायचं राहिलं होतं."
ती हसली. क्षणभर का होईना, पण त्या हसण्याने त्याचं आयुष्य वाढलं.
४. लोकांचं गाव:
गावाकडचे लोक सल्ले देत.
"शिवलिंगावर दूध वाहा."
"दत्ताच्या पायाशी मान सावर."
"गोंधळ घाला."
"कडू निंबाच्या पानाचं रस प्यायला सांग."
त्याच्या आईने एकदा कुजबुजत सांगितलं,
“दुसरं लग्न कर अविनाश... पण पोरं हवीत बघ.”
त्याने हसून तिचा हात हातात घेतला आणि म्हणाला,
"आई, आर्याचं बोट धरून इतकं आलोय... पुढे तिलाच सोडून दुसरं बोट धरणं म्हणजे नात्याशी बेइमानी होईल."
५. घरातली शांतता:
आर्या आता जास्त गप्प राहू लागली.
गृहिणी असली तरी ती स्वतःशीच बोलायची. कधी भिंतींशी. कधी कुंडीतल्या गुलाबाशी.
अविनाशच्या नजरांना ती टाळायची.
तिला असं वाटायचं – “तो मला दोष देतो. तो रागावतो. तो खचतो.”
पण ती विसरली होती,
अविनाश तीव्रतेने प्रेम करणारा माणूस होता.
प्रेमात दु:ख असलं, तरी आरोप नव्हते.
६. भिंतींवर चित्रं:
ते दोघं बालसंगोपन केंद्रात गेले तेव्हा,
एका भिंतीवर लहान मुलांनी रंगवलेली चित्रं होती.
एक मुलगा आकाशात उडणारी पतंग काढत होता.
एका कोपऱ्यात एक लहान मुलगी होती, अंगावर फाटकी झोपडीसारखी गंजी.
आर्याने तिच्या हातात टॉफी ठेवली.
ती मुलगी पळत आली आणि आर्याच्या मांडीवर बसली.
आर्या स्तब्ध झाली. तिच्या कुशीत एक आकाश आलं. आणि तिच्या काळज्यात, एक बाळ.
अविनाशला तेव्हाच कळलं –
"आईपण म्हणजे गर्भ नाही... आईपण म्हणजे ओंजळ देणं."
७. प्रश्न आणि खिन्नता:
घरी परतल्यावर आर्या विचारू लागली,
"तुला खरंच वाटतं का... दत्तक घेणं हे उत्तर असू शकतं?"
"आपल्याला फक्त आई-बाप होण्याची इच्छा आहे की आपलंच डीएनए असलेलं मूल पाहिजे?"
"आपण आपल्या प्रेमाचं उत्तर कोणाच्या पोटातून शोधतोय, की कोणाच्या भविष्यात?"
अविनाश गप्प.
तो उठला, त्याच्या डायरीत एक वाक्य लिहिलं:
"प्रेमाचं अंतिम रूप हे स्वीकार आहे. इतर सगळं... गरज."
८. गावकऱ्यांची नजर:
गावात दत्तक मुलगी आणल्यावर खूप प्रश्न झाले.
"कोण आहे ही?"
"कोठून आणली?"
"आईबाप कोण तिचे?"
"रक्त कोणाचं चालतंय घरात?"
अविनाश हसला.
"तिचं हसणं पुरेसं आहे... रक्त कोणाचं हे विचारायला मी डॉक्टर नाही."
९. मुलीचं नाव:
ती मुलगी आर्याच्या कुशीत वाढत होती.
पहिल्यांदा "आई" म्हटलं, तेव्हा आर्याने तिला मिठीत घेतलं आणि थरथर कापली.
अविनाशने तिला डोळे मिटून पाण्याच्या थेंबांनी पाहिलं.
"अन्विता" – नवे अर्थ देणारी, तिचं नाव ठेवलं.
अन्विता म्हणजे अर्थ.
जी तिच्या नात्याला, जीवनाला, त्या खोलीतल्या शांततेला अर्थ देऊन गेली.
१०. पत्र मागे ठेवलेलं:
काही वर्षांनी अविनाश वारला. अचानक हृदयविकाराचा झटका.
त्याच्या खुर्चीच्या मागच्या पिशवीत एक पत्र सापडलं – आर्यासाठी.
“प्रिय आर्या,
*माझं बाळ मी पोटातून नाही पाहिलं, पण तुझ्या कुशीत पाहिलं.
तू आई झालीस तेव्हा मला उमगलं – जन्म देणं म्हणजे देव बनणं नाही,
पण कोणाला आपलं म्हणणं म्हणजे मानव होणं आहे.*
*आपण वंश नाही दिला, पण संस्कार दिले.
आपण गर्भ नाही जोपासला, पण स्वप्नं जपली.
जग विचारेल, ‘तुमचं मुलगं का नाही झालं?’
तू हसावंस, आणि म्हणावंस –
‘झालं. आमचं प्रेम मुलात बदललं.’
तुला, नेहमीसाठी,
अविनाश”*
११. समारोप:
आज आर्या आणि अन्विता एकत्र जगत आहेत.
अन्विता मोठी होतेय, चित्रं काढतेय, कविता म्हणतेय.
कधी ती म्हणते,
"माझे बाबा खूप गोड होते ना?"
आर्या तिच्या डोक्यावरून हात फिरवते.
"हो बाळा... तुझ्या आवाजात अजून त्याची हाक ऐकू येते."
१२. प्रश्न अपूर्ण, पण नातं पूर्ण:
मूल नसेल तर नातं अपूर्ण का?
स्त्रीचं मातृत्व फक्त गर्भधारणेपुरतं का मर्यादित?
प्रेम म्हणजे उत्तरं शोधणं की एकमेकाला सामावून घेणं?
१३. उत्तर:
प्रेम हे संपूर्णतेच्या कल्पनेवर नाही, तर अधुरेपणाची स्वीकारार्हता यातून निर्माण होतं.
ज्याला आपण "बाळ न होणं" म्हणतो,
ते कधी "प्रेम जन्माला येणं" असू शकतं.
१४. अंतिम ओळी:
"काही नात्यांना शब्दांची गरज नसते. ते एकमेकांच्या शांततेतही पूर्ण होतात.
मातृत्व, पित्यत्त्व, प्रेम... हे सगळं रक्ताचं नसतं – हृदयाचं असतं."
