ती म्हणाली... थांब, माझं बाळ अजून लहान आहे
रत्नागिरीच्या एका हिरव्या-पिवळ्या डोंगरकड्यावर वसलेल्या गावात, एका साध्या घरात एक अविस्मरणीय कथा घडत होती. या कथेची नायिका होती रिता—वय वर्षं २८. तिचे डोळे खोल होते, पण त्यात काळजाचा सागर होता. चेहऱ्यावर एक नितळ शांतता होती आणि हास्य असं की जणू सगळ्या वेदना विसरायला लावणारं.
ती अभिनेत्री नव्हती, ना राजकारणी, ना प्रसिद्ध समाजसेविका. पण तिचं आयुष्य हे एक जिवंत शौर्यगाथा होतं—आईचं प्रेम, एका स्त्रीचं धैर्य, आणि मृत्यूला झुंजवणाऱ्या मानवी इच्छाशक्तीचं उदाहरण.
रिता आणि तिचा नवरा निलेश, मुंबईत एका भाड्याच्या घरात राहत होते. ते दोघंही मध्यमवर्गीय, स्वप्नांनी भरलेले. सुखात फार काही नव्हतं, पण समाधान मात्र ठासून भरलेलं. त्यांना एक मुलगा झाला—‘आयुष’. नावाप्रमाणेच तो त्यांच्या आयुष्यातील सर्वात सुंदर अस्तित्व होतं.
पण आयुष्य आपल्याला आधीच सांगून चालत नाही.
एके दिवशी रिताच्या छातीत एक गाठ जाणवली. सुरुवातीला दुर्लक्ष केलं. पण निलेशने हट्ट केला—"तू डॉक्टरकडे चल."
तपासण्या झाल्या. सोनोग्राफी, मॅमोग्राफी, बायॉप्सी... आणि मग शांततेचा चिरफाड करणारा शब्द – "ब्रेस्ट कॅन्सर" – तिसऱ्या टप्प्यात.
डॉक्टरांनी चेहऱ्यावर गंभीर भाव ठेवून सांगितलं –
> "सर्वोत्तम उपचारही दिले, तरी फार तर दोन महिने आहेत."
संसारात शांततेचा धुरळा पसरला. निलेश खचला. घरच्यांच्या डोळ्यात प्रश्न होते. पण रिता मात्र शांतपणे म्हणाली –
> “माझं बाळ फक्त दोन वर्षाचं आहे… मी मरू शकत नाही… अजून नाही!”
त्या एका वाक्याने तिने मृत्यूलाही थांबवलं.
---
ती जिच्या साठी लढत होती…
आयुष अजून शब्द नीट उच्चारत नव्हता. “आई” म्हणतानाही त्याच्या जिभेवर गोड गडबड होती. रिताला माहीत होतं की जर ती गेली, तर हा छोटा जीव आई नावाची माया अनुभवण्याआधीच पोरका होईल.
ती म्हणायची –
> “माझ्या मृत्यूला मी थांबवलं नाही, पण माझ्या बाळाचं बालपण मी वाचवणार आहे.”
---
उपचारांचा प्रवास
रिताने केमोथेरपी स्वीकारली. केस गळाले, चेहऱ्यावर काळसर छटा आली. अनेकदा उलट्या, अशक्तपणा, चक्कर... पण ती रोज सकाळी ‘आयुष’च्या टिफिनमध्ये त्याला आवडणारे लाडू ठेवायची.
बाजूला आयुर्वेदिक तेलं लावली जात होती. योगासनं करताना ती स्वतःलाच म्हणायची –
> “मी नाही हरायची.”
तिची एक डायरी होती. तिने त्यात लिहिलं होतं –
> “जन्म घेणं माझ्या हाती नव्हतं… पण कसं जगायचं, ते माझ्या हाती आहे. आणि मी आई आहे… माझ्या बाळासाठी जगणार.”
---
दोन महिने नाही, दोन वर्षं!
डॉक्टर चकित होते. तिचं शरीर थकत होतं, पण तिचं मन अजून लढत होतं.
ती दोन वर्षं जगली—तिच्या मुलाला चालायला शिकवत, बोलायला शिकवत, गोष्टी सांगत.
शेवटी एक दिवस ती खूप थकली. तिच्या हातात ‘आयुष’ची छोटी बोट होती. आणि शेवटचं वाक्य ती बोलली –
> “आता तो चालायला लागलाय… मी आता जाऊ शकते.”
रिताचं पार्थिव गेलं. पण तिचं अस्तित्व मात्र ‘आयुष’मध्ये जिवंत होतं.
---
जग बदलले, पण आठवण राहिली
निलेशने दुसरं लग्न केलं. गरज होती—संसार, काम, बाळ. त्याची दुसरी पत्नी चांगली होती. तिने ‘आयुष’ला आपलंच समजलं. पण एक कोपरा मात्र रिकामाच राहिला…
पाच वर्षं झाली.
आयुष सहा वर्षांचा झाला. शाळेत "आईबद्दल निबंध" लिहायचा होता.
त्याने विचारलं –
> “मी काय लिहू? मला ती आठवत नाही…”
थोडं थांबून तो म्हणाला –
“पण एकदा मी आजारी होतो, झोपलो होतो… आणि कपाळावर एक गरम स्पर्श जाणवला… तीच असावी…”
---
आईची ओळख…
रात्री त्याने विचारलं –
> “माझी खरी आई कुठे गेली?”
त्याच्या आत्ताच्या आईने त्याला जवळ घेत उत्तर दिलं –
> “ती कुठे गेली नाही रे… ती तुझ्या डोळ्यांत आहे, हसण्यात आहे, आणि जेव्हा तू कोणालाही मदत करतोस, तेव्हा ती तुझ्यातून बोलते.”
त्या रात्री आयुष गप्प गप्प होता. आणि नंतर छताकडे पाहत तो फुसफुसला –
> “आई… मी मोठा झालोय. तू आता आराम करू शकतेस…”
---
प्रश्न
1. एक आईचं धैर्य मृत्यूलाही थांबवू शकतं – तुमच्या आयुष्यात अशी कोणती आठवण आहे जिथे प्रेमाने त्रासावर मात केली?
2. कर्करोग किंवा इतर गंभीर आजारांमुळे प्रभावित व्यक्तींना समाज वेगळं का वागवतो? त्यांना आपण कुठल्या प्रकारे आधार देऊ शकतो?
3. मृत्यूने शरीर हरवतो, पण आठवणी कधीही मरत नाहीत. आपल्या प्रिय व्यक्तीच्या आठवणी जपण्यासाठी आपण कोणते प्रयत्न करतो?
---
रुग्णांसाठी संवेदनशीलता आणि समाजभान
आजार म्हणजे दोष नाही
भारतात अनेकदा कर्करोग किंवा HIV, टीबी, त्वचारोग, यांसारख्या आजारांमुळे रुग्णाला समाजात वेगळं समजलं जातं—जणू काही "शापित" आहेत.
रितासारख्या महिलांना केस गेले म्हणून लोक टाळतात, बोलताना सहानुभूतीऐवजी दया दाखवतात. अनेक महिला आजही केस गळल्यामुळे घराबाहेर पडत नाहीत.
उपचारांचं क्षेत्र – वैद्यक + मानवी आधार
1. केमोथेरपी, रेडिएशन, ऑपरेशन – आधुनिक वैद्यकशास्त्र सतत सुधारत आहे. पण एकटं औषध पुरेसं नाही.
2. आयुर्वेद, योगा, होलिस्टिक थेरपी – रिताने आयुष्यातील उर्जा टिकवण्यासाठी यांचा वापर केला.
3. मानसिक उपचार आणि समुपदेशन – अनेकदा रुग्ण आणि कुटुंब यांना बोलण्याची, समजून घेण्याची गरज असते.
4. कौटुंबिक आणि सामाजिक आधार – समाजाकडून मिळणारा आधार, सकारात्मक ऊर्जा, आणि सन्मान हे सर्व गोष्टी रुग्णासाठी औषधाहून श्रेष्ठ ठरतात.
---
संवेदनशीलता ही समाजाची जबाबदारी
आपण रुग्णांना "अस्पृश्य" समजणं बंद केलं पाहिजे.
त्यांना जीवनात पुन्हा उभं राहण्यासाठी फक्त औषधं नाही, तर माणुसकीही हवी असते.
रितासारख्या हजारो महिला दरवर्षी लढत आहेत—पण त्यांना पाहिजे एक हात, एक हसू, एक ‘मी तुझ्यासोबत आहे’ हे सांगणारा आवाज.
---
रिता – एक आई, एक योद्धा
तिचं नाव रिता होतं… पण ती होती प्रत्येक आई जी आपल्या बाळासाठी मृत्यूलाही थांबायला सांगते.
ती जगली दोन महिने नाही, दोन वर्षं—फक्त प्रेमाच्या आणि इच्छाशक्तीच्या आधारावर.
ती गेली नाही…
ती ‘आई’ या शब्दात राहिली.
