સાંજનો સમય હતો. ગામની વાડીમાં બાવળનાં ઝાડ નીચે વૃદ્ધ રમેશભાઈ અને તેમની પત્ની જશોદાબેન બેઠા હતાં. આંખોમાં આશા અને ચિંતા બંને દેખાતાં હતાં. દીકરો મહેશ બે વર્ષ પહેલાં શહેર કામ માટે ગયો હતો. ફોન પર વાત થઈ જતી, પૈસા પણ મોકલતો, પણ ઘર ખાલી લાગતું.
જશોદાબેન:
"રમેશજી, એ મહેશને કહો ને, હવે પાછો આવી જાય. ખેતરની માટી સુકાઈ રહી છે, હાથમાં જોર નથી રહ્યું. એના વગર ગામડું સુનસાન લાગે છે."
રમેશભાઈ:
"હા, જશોદા, હું પણ એ જ વિચારું છું. પણ એનો જીવ ક્યાં માનશે? શહેરની ચમકમાં પડી ગયો છે."
---
શહેરની દોડધામ
શહેરમાં મહેશ મજૂરી કરતો હતો. દિવસભર કન્સ્ટ્રક્શન સાઈટ પર કામ, ધૂળમાં ભીનાં કપડાં, પગ થાકી ગયેલા. મિત્રો તરીકે મળ્યા – રાજુ અને સલિમ – બન્ને ગામડાંથી આવેલા, કમાણી માટે દોડતા.
એક દિવસ ત્રણે મિત્રો સાઇટ પાસેની ચાની દુકાન પર બેઠા.
રાજુ:
"યાર, અહીં પૈસા તો મળે છે, પણ મન ખાલી છે. મારે તો રોજ ગામની યાદ આવે છે."
સલિમ:
"સાચું છે. ગામમાં ગરીબી છે, પણ ત્યાંની મોજ... સાંજનો પવન, હળની રણકાર, એ બધું અહીં ક્યાં છે?"
મહેશ:
(ચુપ રહી વિચારે છે) "હા, પૈસા છે, પણ માતા–પિતાની આંખોમાં મારો અભાવ છે."
---
ગામડાનું પત્ર
એક દિવસ ઘરે થી પત્ર આવ્યો. પિતાની લખાવટ હતી:
"બેટા, તું સારું છે ને? ખેતરમાં પાણીની તંગી છે. અમે કઈ રીતે પણ સંભાળી લઈએ, પણ તારી માતા રોજ તારા માટે આંખો રાહ જુએ છે. તારા વગર ગામડું સુનસાન લાગે છે."
મહેશે પત્ર વાંચીને આંખો ભીંજાઈ ગઈ.
તે રાત્રે બેડ પર સૂતો, પણ ઊંઘ નહોતી આવી. અચાનક ખિડકીની બહાર વીજળીના લાઇટો જોયા અને મનમાં ખેતરની યાદ આવી – પવનમાં લહેરાતી ઘઉંની વાડી, ચાંદનીમાં ચમકતા પાથરેલા ખેતરો, અને માતાની મમતા ભરેલી આંખો.
---
ગામમાં પાછો ફરવાનો નિર્ણય
મહેશે નક્કી કર્યું – હવે શહેર નહીં. એણે રાજુ અને સલિમને કહ્યું:
મહેશ:
"યાર, હવે ઘણું થયું. હું પાછો ગામ જાઉં છું. ખેતર મારે બોલાવે છે."
રાજુ:
"પણ મહેશ, ત્યાં આવક શું મળશે?"
મહેશ:
"આવક તો અહીં પણ જીવ ખાઈ જાય છે. પણ ત્યાં માતા–પિતાના આશીર્વાદ મળશે, શાંતિ મળશે. હું ખેતીમાં નવી રીતો લાવીશ. ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીશું. પાક બમણો કરશું."
સલિમ અને રાજુ ચૂપ રહી ગયા.
---
મહેશ એ મન થી નક્કી કરી લીધું કે હવે પોતાના ઘર એટલે કે ગામડા માં પરત જવું છે અને ભલે થોડા પૈસા ઓછા મળે પણ ત્યાજ રહેવું છે.
મહેશ ટ્રેનમાં બેઠો. બારીમાંથી ઝાંખા થતા ખેતરો જોયા. દરેક લીલો ખેતર તેને બોલાવતો હતો – "આવ દીકરા, તારી રાહ જોઈ રહ્યા છીએ."
ગામમાં પહોંચ્યો ત્યારે ગલીઓમાં બાળકો દોડી આવ્યા. "મહેશ ભાઈ આવ્યો... મહેશ ભાઈ આવ્યો!"
માતા–પિતાની આંખોમાં ખુશીના આંસુ છલકાયા.
નવું સ્વપ્ન
મહેશે ખેતીમાં નવું જ્ઞાન લાવ્યું –
ટપક સિંચાઈ
સજીવ ખાતર
આધુનિક બીજ
આ બધું અપનાવીને પાક બમણો થયો. પડોશના ખેડૂતો પણ પ્રેરાયા. ગામમાં નવું જીવન છવાયું.
એક દિવસ ગામની સભામાં સરપંચે કહ્યું:
"મહેશે બતાવી દીધું કે ગામડાની માટી છોડી ને જ સુખ નથી મળતું. સાચું સુખ તો આ ધરતીમાં જ છે."
મહેશ હવે ખુશ હતો. ખેતરો લહેરાતા હતા, માતા–પિતાના ચહેરા પર શાંતિ હતી, અને ગામડાની ગલીઓમાં ફરી હાસ્ય ગુંજી રહ્યું હતું.
મહેશે મનમાં કહ્યું:
"શહેરની ચમક ઝાંખી છે. ગામડાની માટી જ સાચું સોનું છે. અહીં જ છે મારી ઓળખ."
આથી જ કવિ સંજય શેઠ કહે છે કે
ગામડું પણ બોલે છે
કમાવા ચક્કરમાં, ઓ સંતાન, તું શહેર ગયો,
માતા-પિતા ગામડે એકલાં, આંખો ભીંજાયો.
ખેતરની માટી, સોનું બનાવે, જીવન આપે,
પણ શહેરની ચમકમાં, ગામડું કેમ ભૂલાયો?
ખેતી એ જીવન, એ ધરતીનો શ્વાસ,
એના વિના શું રહે, શહેરનો આભાસ?
ઘઉંની લહેર, બાજરીની મહેક,
ગામડે જીવે છે, સાચી સુખની શેખ.
શહેરમાં મજૂરી, પગ થાકે, મન રડે,
ગામડું એકલું, ખેતરની માટી પડે.
ઓ સંતાન, ફરી ગામડે આવ,
ખેતીને અંગીકાર, ધરતીને બચાવ.
માતા-પિતાની આંખો, રાહ જુએ તારી,
ગામડાની ગલીઓ, બોલાવે વારી-વારી.
શહેરની દોડમાં, ખોવાઈ ન જાય વિરાસત,
ખેતી એ જ ધબકાર, ગામડાની ઓળખ.
