काळाच्या काचांमधून
१. प्रारंभ – अंधारात एक चमक
रात्रीचे दोन वाजले होते. शहराच्या एका कोपऱ्यातील जुन्या इमारतीत, एका अंधाऱ्या खोलीत मनोज आपल्या संगणकासमोर बसला होता. संगणकाच्या पडद्यावर "System Updating..." हा निळसर संदेश झळकत होता, आणि खोलीतील एकमेव प्रकाश हाच.
त्याच्या डोळ्यांखाली काळे वर्तुळे होती, पण त्याच्या नजरेत एक विचित्र चमक होती – जणू काही तो एका नव्या वास्तवाच्या उंबरठ्यावर उभा होता.
सरकारी कार्यालयात काम करताना, मनोजचं आयुष्य कागदपत्रं, फाईल्स, ईमेल्स आणि निरर्थक बैठका यांच्या भोवऱ्यात अडकून पडलं होतं. दररोज एकच प्रश्न मनात घोळायचा –
"मी खरंच जगतोय का... की फक्त चालू असलेलं यंत्र आहे?"
---
२. रूपांतरण – आरशातली अपरिचित सावली
सकाळी जाग आल्यावर काहीतरी बदललेलं होतं. त्याने आरशात पाहिलं, आणि क्षणभर त्याच्या श्वासाला अडथळा आला.
चेहरा ओळखीचा नव्हता. त्वचा राखाडी, डोळ्यांत एक थंड, यांत्रिक चमक. हात धातूप्रमाणे थंड आणि कठीण. तो हलला – पण त्याच्या हालचालीत माणसाचा नजाकत नव्हता, एक प्रकारची सिस्टिमॅटिक यांत्रिकता होती.
पण गंमत म्हणजे... त्याला काहीच भीती वाटली नाही. उलट, एक शांततेचा भास झाला – जणू काही तो आपल्या “खऱ्या रूपाशी” भेटत होता.
---
३. यंत्रणा – ओळखी हरवलेलं जग
ऑफिसमध्ये पोहोचल्यावर त्याने सामान्य वागायचा प्रयत्न केला. पण सगळं अघटित वाटू लागलं.
कोणीच त्याच्याकडे पाहत नव्हतं. सर्वजण संगणकात गुंग. तो एका सहकाऱ्याच्या खांद्यावर हात ठेवतो – पण कोणतीच प्रतिक्रिया नाही. जणू तो हवेतून स्पर्श करतोय.
तो वरिष्ठ अधिकाऱ्यापर्यंत जातो. अधिकारी फाईल्समध्ये डोळे खुपसून विचारतो, "तुझं नाव काय? सिस्टिममध्ये दाखवत नाहीये."
त्या एका क्षणाने त्याचं अस्तित्व धुसर झालं. तो यंत्रणेचा भाग उरला नव्हता. तो आता एक ‘अन्य’ होता – अस्तित्व हरवलेला, पण जिवंत असलेला.
---
४. स्वतःचा शोध – एक विसरलेली ओळख
शहराच्या रस्त्यांवर भटकत, तो आरशासारख्या डोळ्यांनी जग पाहत होता. लोक त्याला टाळत होते, घाबरत होते. त्याच्या अस्तित्वात माणुसकीचा स्पर्श नव्हता.
एका जुन्या पुस्तकांच्या दुकानात त्याला धूळभरलेल्या कोपऱ्यात एक पुस्तक सापडलं –
"मानवतेचा अर्थ"
पहिल्या पानावर लिहिलं होतं –
> "माणूस म्हणजे भावना, संबंध आणि आत्मा. जेव्हा हे हरवतात, तेव्हा माणूस केवळ एक यंत्र बनतो."
मनोज थरथरला. त्याला उमगलं – त्याचा बदल फक्त शरीराचा नव्हता, तो अंतःकरणाचा होता. त्याने भावना गमावल्या होत्या. आणि म्हणून... तो यंत्र झाला होता.
---
५. परतावा – माणूस होण्याचा प्रवास
त्या दिवसानंतर मनोजने प्रयत्न सुरू केले. जुने मित्र शोधले, विसरलेले संवाद पुन्हा सुरू केले. तो दररोज आपल्या बहिणीला फोन करायचा. तिच्या एका प्रश्नाने त्याचं मन हललं –
"भाऊ, तू पुन्हा हसतोयस का?"
त्याच्या डोळ्यांत पाणी आलं. त्याच्या आवाजात पुन्हा थोडासा थरकाप आला. आणि त्या क्षणापासून, तो हळूहळू परत माणूस होऊ लागला.
त्वचेला मऊपणा आला, आवाजात भावनांचा सूर, आणि डोळ्यांत – पुन्हा एकदा आत्म्याची झळाळी.
---
६. आभासी विरुद्ध प्रत्यक्ष – खरं जग
एक दिवस त्याने ठरवलं – डिजिटल डिटॉक्स. फोन बंद. ईमेल्सला उत्तर नाही. फक्त स्वतः आणि आजूबाजूचं जग.
तो पार्कमध्ये गेला. एक वृद्ध जोडपं मुलांना पाहून हसत होतं. त्या हसण्यात एक जिवंतपणा होता – स्क्रीनवर न दिसणारा. त्याच्या डोक्यात एक विचार उमटला –
"हेच तर खरं जीवन आहे."
---
७. गूढ स्वप्न – हरवलेला 'मी'
त्या रात्री त्याला एक स्वप्न पडलं. तो एका उंच टॉवरवर उभा होता – टॉवरचा पाया केबल्सचा, भिंती संगणकांच्या स्क्रीनचा. प्रत्येक स्क्रीनवर त्याचे अपडेट्स, मेल्स, फाईल्स झळकत होत्या.
पण एका कोपऱ्यात एक फुटलेला आरसा होता.
त्याने त्यात पाहिलं – आणि तिथं लहानसा मनोज होता. निरागस, हसरा, स्वप्नाळू.
तो मुलगा अद्याप त्याच्या आत जिवंत होता.
---
८. अंतर्मनाचा संवाद
तो दररोज रात्री स्वतःला विचारायचा –
"आज मी खरंच 'जगलो' का?"
कधी उत्तर 'नाही' असायचं, तेव्हा तो विचार करायचा – काय चुकलं? मग दुसऱ्या दिवशी ती चूक सुधारायचा प्रयत्न करायचा.
हळूहळू त्याचं अंतर्मन स्वच्छ, स्पष्ट होत गेलं.
---
९. क्रांती – माणूसकीचं स्पंदन
एक दिवस ऑफिसमधील सर्व संगणक बंद पडले. गोंधळ माजला.
मनोज उठला. म्हणाला, "आपण थोडा वेळ एकत्र बसूया. फक्त... एकमेकांशी बोलूया."
सुरुवातीला शांतता होती. मग एकाने विचारलं, "कशाबद्दल?"
"तुमच्याबद्दल," मनोज म्हणाला. "तुमचं खरं जीवन काय आहे?"
त्या क्षणापासून त्या कार्यालयात एक नवा संवाद सुरू झाला – माणसांचा.
मनोजने ‘स्पंदन’ नावाचा उपक्रम सुरू केला – दर आठवड्यात फक्त माणूस म्हणून बोलण्याचा.
हळूहळू वातावरण बदललं. लोक हसायला लागले, एकमेकांचे अनुभव ऐकायला लागले. यंत्रांमध्ये माणुसकी शिरू लागली.
---
१०. समारोप – अंतःकरणाशी जोडलेलं आयुष्य
काही महिन्यांनी एक तरुण ट्रेनिंगसाठी आला. त्याने विचारलं,
"सर, हे काम यंत्रांसारखं वाटतं. आपण वेगळे काय आहोत?"
मनोज हसला. म्हणाला –
"सिस्टम यंत्र बनवत असेल, पण तू माणूस राहण्याची निवड करू शकतोस. तीच खरी क्रांती आहे."
---
शेवट – पण तुमचं उत्तर अजून बाकी आहे...
ही फक्त मनोजची कथा नाही. ही आपल्या सगळ्यांची कथा आहे.
तुम्ही मशीन होत आहात का?
की अजूनही तुमच्यात एक हसणारा, विचार करणारा, भावनांनी भरलेला माणूस जिवंत आहे?
तंत्रज्ञान आपल्याला अपडेट करत राहील...
पण माणूस म्हणून ‘जगणं’ – ती जबाबदारी आपली आहे.
---
– काळाच्या काचांमधून तुम्ही स्वतःला पाहाल... तर कोण दिसेल?
-
