જ્યારથી શિક્ષકની સોટી છીનવી છે, ત્યારથી પોલીસને દંડા ઉગમવા પડે છે
સમાજના આ અજબ પરિવર્તન પર વિચારીએ ત્યારે હૃદય ઊંડે સુધી કંપી ઊઠે છે. એક જમાનામાં શિક્ષકનું સ્થાન ભગવાનથી ઓછું ન માનવામાં આવતું. “ગુરુ બ્રહ્મા, ગુરુ વિષ્ણુ” એવું ગાતા બાળકોના હોઠ પર અહોભાવ હતો. શિક્ષકની સોટી માત્ર લાકડી ન હતી, પરંતુ સંયમ, શિસ્ત અને સંસ્કારનું પ્રતિક હતી. એ સોટીનો સ્પર્શ શરીર પર વાગે તો દુઃખ થતું, પણ મન પર તેની લકીર જીવનભર માટે માર્ગદર્શક બની જતી.
પરંતુ સમય બદલાયો, કાયદા આવ્યા, અને શિક્ષકના હાથમાંની સોટી છીનવાઈ ગઈ. આજના બાળકો માટે શિક્ષક માત્ર "એક નોકરીયાત માણસ" રહી ગયો છે. ન કોઈ આદર, ન કોઈ બીક, ન કોઈ સંસ્કાર. શિસ્તના નામે હાસ્ય કરે છે, અને શાસનનો પ્રયાસ થાય તો અધિકાર બતાવી દે છે. પરિણામે, બાળકોના મનમાંથી ભય અને સમ્માન બંને ધીમે ધીમે લુપ્ત થઈ રહ્યા છે.
બાળપણમાં મળતી નાની સજા જો આજ રોકી દેવામાં આવે તો કિશોરાવસ્થામાં તે જ બાળક માટે ગુનાખોરીનો રસ્તો ખૂલે છે. શિક્ષકની સોટીથી બચેલો હાથ, પોલીસના દંડાથી કદી બચી શકતો નથી. કારણ કે શાળાની શિસ્ત ન હોય તો સમાજની જેલ શિસ્ત શીખવાડે છે.
આજે પોલીસના હાથમાં દંડા વધી રહ્યા છે, કારણ કે શિક્ષકની હાથમાંથી સોટી છીનવી લેવામાં આવી છે. શિક્ષણમાંથી જો કડકાઈ દૂર કરી દઈએ, તો શિક્ષણ માત્ર કાગળના અક્ષરોમાં સીમિત થઈ જાય છે. જીવનમાં સાચી કળા, સંસ્કાર અને માનવતાના મૂલ્યો ફક્ત શિસ્તથી જ વિકસે છે.
મુલાકાતીઓ માટે આકર્ષક લાગતી સ્કૂલ, મોંઘી ફી અને આધુનિક ટેક્નોલોજી હોય, પણ જો બાળકમાં સંસ્કાર નથી, તો એ સમાજ માટે ખતરો બની જાય છે. શિક્ષકની સોટી એ સંસ્કારનું પ્રથમ પાઠપુસ્તક હતું – જે હવે ખાલી પડ્યું છે.
અંતે પ્રશ્ન એ છે કે શું આપણે ફરીથી એ સ્વીકારશું કે શિક્ષકની સોટીનો એક ઝાટકો જીવનભરનો પાઠ શીખવી શકે છે? કે પછી આપણે બાળકોને બેકાબૂ છોડી દઈશું અને પોલીસના દંડાથી સમાજને શાંત કરવાની રાહ જોઈશું?
👉 શિક્ષકની સોટી અને પોલીસના દંડા – બંને વચ્ચેનો તફાવત એટલો જ છે કે એક જીવન બનાવે છે, બીજું જીવન બગાડે છે.
ચાલો આ જ વિષયને હું વાર્તારૂપી અંદાજમાં લખું છું, જેથી વાત વાચકના હૃદયમાં સીધી ઉતરી જાય:
---
જ્યારથી શિક્ષકની સોટી છીનવી છે, ત્યારથી પોલીસને દંડા ઉગમવા પડે છે
વાર્તા
રવિ નામનો એક છોકરો હતો. નાનપણથી જ શાળામાં ખૂબ જ શરારતી. શિક્ષક તેને ઘણી વાર સમજાવતા, પણ કાયદાની મર્યાદાને કારણે ક્યારેય સજા ન કરી શકતા. રવિ જાણતો હતો – “શિક્ષક મને હાથ નથી લગાવી શકતા, કંઈ કરી શકતા નથી.” આ વિચાર જ એને બેકાબૂ બનાવતો ગયો.
જ્યાં બીજાં બાળકો શિક્ષકની આંખમાં ડરથી સંભાળીને વર્તતા, ત્યાં રવિ નિર્લજ્જાઈથી હસતો, પાઠ્યપુસ્તક ફેંકતો, ક્લાસમાં અવાજ કરતો. શિક્ષક બેચારા માત્ર શબ્દોથી સમજાવતા – પરંતુ શબ્દોનો ભાર રવિના કાને ક્યારેય પડ્યો જ નહીં.
સમય જતા તે કિશોર બન્યો. હવે તેને શિક્ષકની નહીં, પણ ગલીઓની “મંડળી” ગમવા લાગી. સિગારેટ, જુગાર, મોબાઇલમાં ગેમ – એ બધું એની દુનિયા બની ગયું. ઘરવાળા ફરિયાદ કરતા, પણ તે પણ બેઅસર. કેમ કે રવિના મનમાં ક્યારેય શિસ્તની બીજ વવાયા જ નહોતા.
એક દિવસ એ જ શરારતી છોકરો, જે ક્યારેક શિક્ષકની સોટીના એક ઝાટકાથી સુધરી શકતો હતો, આજે ચોરી કરતા પકડાયો. પોલીસએ તેને દંડાથી માર્યો. રવિ રડતો હતો, પણ હવે એ રડવું બેકાર હતું – કેમ કે એ સોટી તો ઘણાં વર્ષો પહેલાં જ છીનવાઈ ગઈ હતી, જે એની જિંદગી બદલી શકતી હતી.
આ દ્રશ્ય જોતા ગામના લોકોમાં ચર્ચા થઈ –
“અરે! જો સ્કૂલે એના દિવસોમાં શિક્ષકને સોટી વાપરવાની છૂટ હોત, તો આ બાળક કદી અહીં સુધી ન પહોંચી શક્યો હોત.”
---
👉 શિક્ષકની સોટી અને પોલીસના દંડા વચ્ચેનું અંતર એક જ છે –
સોટી જીવનને સંસ્કાર આપે છે, જ્યારે દંડો માત્ર ગુનો દબાવે છે.
બાળકને નાની વયે શિસ્તનો પાઠ ભણાવીશું તો સમાજને કદી દંડાની જરૂર નહીં પડે. પરંતુ જો સોટીથી બચાવશું, તો આખો સમાજ દંડાથી ત્રાસી જશે.
... રવિના કેસે આખા ગામને વિચારતા કરી દીધું.
લોકો એકબીજાને કહેવા લાગ્યા –
“બાળકને બાળપણમાં નાની સોટીનો એક ઝાટકો મળે તો એ આખી જિંદગી માટે માર્ગદર્શક બની શકે છે. પણ જો એ સમયે એને છોડી દેવામાં આવે, તો પછી પોલીસના દંડા પણ એની જિંદગી સુધારી શકતા નથી.”
ગામના વડીલે ખૂબ સુંદર વાત કહી –
“સોટી એટલે સજા નહીં, એ તો સંસ્કારનો ઝાટકો છે. એ શરીર પર વાગે છે, પણ એની અસર દિલમાં ઊતરે છે. દંડો શરીર પર વાગે છે, પણ દિલ પર કોઈ અસર કરતો નથી. તેથી શિક્ષકની સોટી જીવન બનાવે છે, અને પોલીસનો દંડો જીવન બગાડે છે.”
---
👉 આજના માતા-પિતા, શિક્ષકો અને સમાજ માટે સંદેશ:
બાળકોને માત્ર પ્રેમ જ નહિ, પણ જરૂરી હોય ત્યારે કડકાઈ પણ આપવી જોઈએ.
શિક્ષણમાં શિસ્તનો અભાવ, સમાજમાં ગુનાખોરીને જન્મ આપે છે.
જો નાની ઉંમરે શિક્ષકની સોટીનો અનુભવ નહીં થાય, તો મોટી ઉંમરે પોલીસના દંડાનો સામનો કરવો પડે છે.
---
🌱 ચાલો વિચારીએ –
અપણા બાળકોને આપણે શિક્ષકની સોટીથી બચાવવા માંગીએ છીએ કે પોલીસના દંડાથી?
---
1. “શિક્ષકની સોટી – જીવન બનાવે, પોલીસનો દંડો – જીવન બગાડે.”
2. “બાળકને સોટીથી બચાવો છો? તો યાદ રાખો, કાલે તેને દંડાથી બચાવી નહીં શકો.”
3. “સોટીનો એક ઝાટકો – સંસ્કારનો પાઠ.
દંડાનો એક ઝાટકો – ગુનાનો પુરાવો.”
4. “જ્યારથી શિક્ષકની સોટી છીનવી છે, ત્યારથી પોલીસના દંડા ઉગમવા પડ્યા છે.”
5. “શિસ્ત વગરનું શિક્ષણ, ગુનાખોરી તરફનું પગલું.”
Kartikkumar Vaishnav
